Ozonlaag blijkt zich op lagere breedtes helemaal niet te herstellen

En niemand weet op dit moment hoe dat komt.

In onze atmosfeer zit ozon. Het absorbeert potentieel schadelijke UV-straling afkomstig van de zon en beschermt ons zo bijvoorbeeld tegen huidkanker en staar. Een belangrijk goedje dus. Maar in de jaren tachtig van de vorige eeuw wordt duidelijk dat de concentratie ozon in de atmosfeer afneemt. Het is te wijten aan chemische stoffen – zoals de bekende cfk’s – die wij mensen produceren en in de atmosfeer brengen. Middels een aantal chemische reacties zorgen deze stoffen ervoor dat ozon wordt afgebroken. En met name boven Antarctica leidt het tot zo’n sterke afname van de ozonconcentratie dat ook wel wordt gesproken van een ‘gat in de ozonlaag’. Direct wordt besloten om maatregelen te treffen: het Montreal Protocol wordt in het leven geroepen. Overheden wereldwijd zetten hun handtekening onder het protocol en beloofden zo de productie van stoffen die de ozonlaag aantastten, terug te dringen. En dat werkt, zo jubelden onderzoekers een maand geleden nog. Ze hadden namelijk hard bewijs gevonden dat het gat in de ozonlaag zich dankzij het Montreal Protocol herstelt.

Afname
Maar we hebben mogelijk te vroeg gejuicht, zo stellen Britse onderzoekers nu. Want ja, het gat in de ozonlaag boven Antarctica is herstellende. Maar heel anders is dat voor de ozonlaag op lagere breedtes. Aldaar neemt de ozonconcentratie namelijk nog altijd af. En wat misschien nog wel het meest zorgwekkend is, is dat niemand weet hoe dat komt.

Meer weten…

…over het Montreal Protocol en het effect dat dit op de atmosfeer heeft? Lees er alles over in het artikel dat we ter ere van de dertigste verjaardag van het protocol schreven.

Stratosfeer
Om te begrijpen wat de onderzoekers precies ontdekt hebben, moeten we eerst inzoomen op de plek waar ozon ontstaat: de stratosfeer. De stratosfeer is het deel van de atmosfeer dat zich tussen 10 en 50 kilomater hoogte bevindt (net boven de troposfeer waarin wij leven). Het is in dit deel van de atmosfeer dat ozon ontstaat. Dat gebeurt op tropische breedte, waarna de ozon wereldwijd gedistribueerd wordt. Een groot deel van het geproduceerde ozon bevindt zich in het lagergelegen deel van de stratosfeer. De onderzoekers hebben nu ontdekt dat de ozonconcentratie in het bovenste deel van de stratosfeer zich – net als boven de polen – herstelt. Heel anders is dat echter voor de ozonconcentratie op lagere breedtes (tussen 60 graden noorder- en 60 graden zuiderbreedte), in lagere delen van de stratosfeer. Daar herstelt de ozonconcentratie zich totaal niet. En dat is te herleiden naar onverwachte afnames van ozon in dit lagere deel van de stratosfeer.

Ernstige gevolgen
“De hoeveelheid ozon neemt sinds de jaren tachtig ernstig af,” stelt onderzoeker Joanna Haigh. “En hoewel het verbannen van de cfk’s geleid heeft tot herstel nabij de polen, geldt dat niet voor de lagere breedtes.” De ozonconcentratie neemt op de lagere breedtes niet zo snel af als op de polen – voor de implementatie van het Montreal Protocol – het geval was. Maar mogelijk is de afname wel veel gevaarlijker, zo benadrukt Haigh. “De UV-straling is in deze (op lagere breedte gelegen, red.) regio’s veel intenser en er leven veel meer mensen.”

Grote vraag is natuurlijk waarom de hoeveelheid ozon op lagere breedte en dan met name in het lagergelegen deel van de stratosfeer afneemt. Dat weten de onderzoekers op dit moment ook niet. Maar ze hebben er wel ideeën over. Zo kan het zijn dat klimaatverandering de stromingen in de atmosfeer verandert, waardoor meer ozon van de tropen wordt weggevoerd. Een andere mogelijkheid is dat ozon in het lagere deel van de stratosfeer vernietigd wordt door chemische stofjes die slechts kortstondig standhouden en waarvan dan ook gedacht werd dat ze de stratosfeer nooit zouden halen en dus niet in staat waren om ozon te vernietigen. Mogelijk hebben we deze stofjes onderschat en onterecht niet in het Montreal Protocol opgenomen. Voor dat laatste waarschuwden onderzoekers vorig jaar ook al. Ze ontdekten toen dat ozonvernietigers die een kort leven werden toegedicht, met name boven Zuid-Azië versneld naar grote hoogte werden getransporteerd, zodat ze tóch in staat waren om ozon te laten verdwijnen. Ze pleitten dan ook voor een uitbreiding van het Montreal Protocol.

Bronmateriaal

"Ozone at lower latitudes is not recovering, despite Antarctic ozone hole healing" - Imperial College London

Afbeelding bovenaan dit artikel: Free-Photos / Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd