Paaseiland: mysterie met een bloedrood randje

Vandaag precies 282 jaar geleden ontdekte Jacob Roggeveen in de Grote Oceaan een driehoekig eilandje met bijzondere beelden. Paasch-Eyland: tot de dag van vandaag een mysterie.

Eenmaal aan land trof de Nederlandse ontdekker een kaal en rotsachtig landschap aan. Levenloos. Ook vond Roggeveen bijzondere beelden. Drie eeuwen later kunnen wetenschappers de vragen die opkwamen bij Roggeveen nog steeds niet helemaal beantwoorden. Wie hebben de mysterieuze beelden gemaakt? En hoe zijn de beelden verplaatst over het eiland?

Eerste bewoners
Het is niet helemaal duidelijk wanneer de eerste bewoners arriveerden op Paaseiland. Dr. Jo Anne van Tilburg van de universiteit van Californië denkt dat de eerste Polynesiërs rond het jaar 400 het eiland bereikten. Radiokoolstofdatering wijst uit dat het eiland pas veel later is bevolkt: mogelijk tussen het jaar 1100 en 1200. De eerste inwoners kwamen van andere buureilanden. Dit klinkt logisch, maar niet wanneer er gekeken wordt naar de torenhoge reisafstanden. Het dichtstbijzijnde bevolkte eiland is ruim 2.500 kilometer van Paaseiland verwijderd. De eerste immigranten – Polynesiërs – reisden mogelijk wekenlang in onbetrouwbare kano’s over de Grote Oceaan, zonder de garantie om een eiland tegen te komen. Dat is lef hebben.

Bijzondere beelden
Volgens een mythe leefde de grote leider Hotu Matu’a ooit op het eiland. Hij verdeelde Paaseiland in zes delen voor zijn zes zonen. “De Rapa Nui-mensen bouwden standbeelden om hun grondbezit aan te geven”, legt Van Tilburg uit. Zeker is het niet. “Het kan ook zijn dat de standbeelden werden gecreëerd om het land vruchtbaar te maken of om hun rang en status te benadrukken.”

900 beelden
Er bevinden zich zo’n 900 standbeelden op Paaseiland. De beelden zijn gemiddeld vier meter hoog en 12,5 ton zwaar. De Maoi-beelden werden in verschillende steengroeves op het eiland uitgehakt, zoals bij de Rano Rarakuvulkaan. De zachte steensoort bleek ideaal te zijn om beelden uit te hakken. Vervolgens lieten de inwoners de beelden rollen over boomstammen. In de begintijd van Paaseiland was het eiland een stuk vruchtbaarder dan in de tijd van Roggeveen en waren er genoeg bomen aanwezig om te gebruiken als smeermiddel om de beelden te vervoeren. Voor het vervoeren van een middelgroot beeld waren een kleine honderd mensen nodig. Een grotere groep inwoners werkte op het land om het eten te bereiden van de ‘trekkers’.

Vragen
Toch zijn er nog veel vragen. Maakten alle stammen deze beelden of niet? Sommige wetenschappers denken van wel. Zij menen dat de standbeelden onder meer gemaakt werden om het ego van de Rapa Nui-stammen te strelen. Het is net zoiets als wanneer uw buurman een nieuwe auto koopt. Hij doet dit in eerste instantie misschien niet omdat hij deze auto nodig heeft, maar vooral om aan de buurt te laten zien dat hij veel geld heeft. Er zijn ook wetenschappers die denken dat de beelden door de ‘lange oren’ zijn gemaakt, één van de stammen op het eiland. Onderzoeker Ron Fisher denkt weer wat anders. Hij beweert dat de ‘korte oren’ slaven waren van de ‘lange oren’. De korte oren moesten verplicht beelden maken voor de ‘lange oren’.

Koraal
Ooit hadden de beelden ogen van koraal. De witte koraalogen waren rood met wit, de heilige kleuren op Paaseiland. De inwoners van Paaseiland dachten dat de beelden mana bevatten, een soort magische kracht. De beelden hadden voor 1600 dan ook een hele belangrijke functie op het eiland.

Geweld, oorlog en onvruchtbaarheid
Op een gegeven moment ontstond er onrust op Paaseiland. Inwoners van verschillende stammen begonnen bij elkaar te plunderen. Mogelijk ontstond er een houttekort op het eiland door de explosieve bevolkingsgroei. In 1600 woonden er ongeveer 8000 mensen op Paaseiland. Allemaal mensen die hout nodig hadden om huizen te verwarmen, om kano’s te maken en om beelden te verslepen. Uit pollenonderzoek blijkt dat er na 1600 geen boom meer voorkwam op Paaseiland. “Zonder twijfel heeft hier een milieuramp plaatsgevonden”, vertelt Van Tilburg. Waarschijnlijk werden veel mensen op Paaseiland omgebracht en opgegeten. De Rapa Nui lustten graag een hapje mensenvlees en vooral het vlees van andere stammen.

Beeldenstorm
In de hoop op vruchtbaar land duwden inwoners van Paaseiland na 1600 veel beelden om. Zo hoopten ze dat de mana werd bevrijd. Door deze beeldenstorm liggen sommige beelden op Paaseiland nog op hun kant. Deze actie maakte het land natuurlijk niet vruchtbaar, waardoor de situatie voor de Rapa Nui-mensen verslechterde. Toen Roggeveen aankwam op Paaseiland, leefden er naar schatting nog slechts 2000 tot 3000 mensen. Maar het werd erger. In 1862 doodden en ontvoerden Peruaanse slavenhandelaars 1500 inwoners. De slaven werden verkocht om te werken in mijnen. Na een paar maanden mochten de overlevenden terug, op aandringen van een bisschop. Helaas pakte dit verkeerd uit. De vijftien overlevenden brachten ziekten naar het eiland, zoals tuberculose en de pokken. Gevolg: nog meer doden.

In 1877 leefden er nog maar 111 oorspronkelijke Rapa Nui-mensen op Paaseiland. Gelukkig keerde de rust terug op Paaseiland. Bomen zijn er nog steeds schaars, het land is nog erg rotsachtig, maar de inwoners verdienen toch een aardig zakcentje. Vooral dankzij buitenlanders. Het eiland wordt namelijk regelmatig bezocht door toeristen die de beelden willen zien. De vraag is of de bezoekers ook op de hoogte zijn van het duistere verleden van het eiland. Want hoe mooi de beelden ook zijn, ze dragen een tragisch verhaal met zich mee.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd