Pak je verrekijker erbij en spot de nieuwste nova aan de nachthemel!

De nova is – tijdelijk – te bewonderen in het sterrenbeeld Cassiopeia.

Eerder deze maand richtte de Japanse amateur-astronoom Yuji Nakamura zijn blik op de hemel om vervolgens iets heel nieuws te ontdekken. In het sterrenbeeld Cassiopeia spotte hij een ster die er eerder niet was. Hij waarschuwde astronomen van het National Astronomical Observatory van Japan (NAOJ) en die haastten zich om de mysterieuze ster met behulp van de Seimei Telescope te observeren. Nog geen tien uur na de eerste waarnemingen van Nakamura konden de astronomen concluderen dat het om een gloednieuwe klassieke nova ging.

Zelf zien
De nova – die wordt aangeduid als V1405 Cas – is sinds de ontdekking flink in helderheid toegenomen. En inmiddels heb je er zelfs geen telescoop meer voor nodig om de nova te spotten; op een plek met weinig lichtvervuiling is deze ook met behulp van een verrekijker goed te zien.

Wie een poging wil wagen, doet er goed aan om een donkere plek op te zoeken, zodat de sterren goed zichtbaar zijn. Vervolgens zoek je Cassiopeia op: het sterrenbeeld dat de letter ‘w’ lijkt te vormen als je de vijf sterren waaruit het is opgebouwd in gedachten met elkaar verbindt. Als je de lijn van de vierde naar de vijfdde ster van Cassiopeia naar boven doortrekt, kom je ongeveer bij de nova uit.

Witte dwerg
Maar waar kijk je nu precies naar als je de nova gevonden hebt? De heldere ster is een zogenoemde witte dwerg die deel uitmaakt van een dubbelster. De plotselinge toename in helderheid is het resultaat van kernreacties op het oppervlak van de witte dwerg, die ontstaan doordat deze materie (voornamelijk waterstof) van de andere ster naar zich toetrekt. Zodra zich op het oppervlak van de witte dwerg grote hoeveelheden waterstof verzameld hebben, loopt de druk en temperatuur zo op dat een kernreactie ontstaat waarbij hetzelfde gebeurt als in een waterstofbom: waterstofkernen fuseren tot helium en er volgt een enorme explosie.

CzeV3217
Astronomen denken ook te weten waar de nova die nu aan de nachthemel schittert zich precies bevindt. De positie van V1405 Cas is namelijk vrijwel identiek aan die van een dubbelstersysteem dat aangeduid wordt als CzeV3217 en zo’n 5500 lichtjaar van ons verwijderd is. “De helderheid van de nova is ook goed te verklaren als we ervan uitgaan dat deze ontstaan is in CzeV3217,” zo stelt astronoom Kenta Taguchi, die de nova met de Seimei Telescope observeerde.

Bijzonder
De nova is best bijzonder. “Het is één van de dichtstbijzijnde novae,” aldus Taguchi. “Dus we kunnen deze nova heel nauwgezet observeren.” Taguchi en collega’s verwachten er zelfs getuige van te kunnen zijn dat de nova weer uitdooft. Want de ster blijft niet zo helder; aan de kernreacties komt een einde en dan gaat de ster weer terug naar hoe het ervoor was. “Dat duurt meestal wel een aantal jaar,” aldus Taguchi. “Maar we weten dat de ster voor deze een nova werd een magnitude had van 15 en dus waarneembaar was met onze Seimei Telescope. Het betekent dat we de ster dus kunnen observeren tot de nova-eruptie volledig ten einde is.”

Waardevolle data
Maar wat misschien nog wel veel interessanter is dan de data die onderzoekers nog hopen te gaan verzamelen, is de data die reeds – kort nadat de ster een explosie doormaakte – hebben vergaard. “Het is heel interessant dat we in staat waren om de nova zo snel na de start van de explosie (binnen tien uur na de ontdekking ervan) konden observeren,” benadrukt Taguchi. “Onze Seimei Telescope is nog maar twee jaar geleden opgeleverd en in die tijd hebben we ook een strategie bedacht om novae al heel vroeg waar te kunnen nemen. Deze observaties laten zien dat die strategie succesvol is.” Die vroege observaties kunnen een schat aan informatie opleveren. “We hopen dankzij de spectra die we kort na de explosie geobserveerd hebben meer te weten te komen over de temperatuur van de nova, de elementen die deze voortbracht en de snelheid waarmee materie tijdens de explosie werd weggeslingerd. Aangezien spectra, die zo kort na de explosie verzameld zijn, heel zeldzaam zijn, weten we ook heel weinig over die prille stadia van een nova. Dat maakt onze data waardevol.”

Hoe het de nova de komende periode zal vergaan, is afwachten. Even werd er nog gehoopt dat deze bijzonder helder zou worden en op termijn zelfs met het blote oog zichtbaar zou zijn. Maar dat zit er volgens Taguchi niet meer in. Nadat de nova eerder deze maand nog snel helderder werd, is de helderheid nu al weer enkele dagen stabiel. “Dus we denken – helaas, want ik had de nova ook graag met het blote oog gezien – dat deze zijn maximale helderheid bereikt heeft.” En dus zit er niets anders op dan er gewapend met de verrekijker op uit te trekken. En zo toch nog een glimp van deze tijdelijk waarneembare ster aan de nachthemel op te vangen.

Bronmateriaal

"Japanese Amateur Astronomer Discovers New Nova in Cassiopeia" - NAOJ
Interview met Kenta Taguchi
Afbeelding bovenaan dit artikel: NASA’s Goddard Space Flight Center / S. Wiessinger

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd