En dat is niet het enige wat astronomen is opgevallen toen ze komeet 46P/Wirtanen nog eens onder de loep namen.
Zo’n 2,5 jaar geleden vloog de komeet 46P/Wirtanen op zo’n 12 miljoen kilometer afstand langs de aarde. En astronomen zaten er – gewapend met de Near-Infrared Spectrograph (NIRSPEC) van Keck Observatory klaar voor. Hun bevindingen zijn nu gepubliceerd in het blad The Planetary Science Journal en onthullen onder meer dat de komeet ongebruikelijk veel alcohol afgaf. “Het vertelt ons meer over hoe koolstof, zuurstof en waterstofmoleculen in het jonge zonnestelsel waarin Wirtanen gevormd werd, verspreid waren,” aldus onderzoeker Neil Dello Russo.
Kometen worden ook wel oude, vieze ijsballen genoemd. Ze bestaan uit ijs en stof en stammen uit de tijd waarin de planeten gevormd werden. De meeste kometen treffen we aan in de buitenste regionen van ons zonnestelsel waar het heel koud is en de kometen prima bevroren kunnen blijven. Maar zo af en toe wordt de baan van zo’n komeet zo verstoord dat deze koers zet richting de zon en opwarmt. Het ijs waaruit de komeet is opgebouwd, begint te sublimeren (verdampen) en zo ontstaat de voor kometen zo kenmerkende coma (de wazige wolk rond de komeetkern). De vrijkomende gassen kunnen ons meer inzicht geven in de samenstelling van de komeet én onthullen welke elementen in het jonge zonnestelsel voorhanden waren.
Methanol
Terwijl 46P/Wirtanen zich nabij de zon waagde, warmde ook deze komeet op. En daarbij kwamen volgens de onderzoekers abnormaal grote hoeveelheden alcohol vrij. Het gaat niet om de alcohol die we van onze alcoholische dranken kennen (ethanol), maar om het giftige methanol.
Opwarming
Maar niet alleen de grote hoeveelheden alcohol zijn opmerkelijk, zo stellen de onderzoekers. Zo wijzen de waarnemingen ook uit dat komeet 46P/Wirtanen niet alleen door de zon wordt opgewarmd. “We ontdekten dat de temperatuur van waterdamp in de coma naarmate de afstand tot de komeetkern toenam, niet significant afnam,” stelt onderzoeker Erika Gibb. Normaal gesproken zou je verwachten dat gas in de buitenste regionen van de coma – en dus op grotere afstand van de door de zon opgewarmde komeetkern – veel minder warm is. Maar dat blijkt dus niet het geval te zijn. Het wijst erop dat het gas op grotere afstand van de komeetkern wordt opgewarmd. Maar waardoor? De onderzoekers kunnen die vraag niet met zekerheid beantwoorden. Maar ze hebben er wel ideeën over. Zo kan een chemische reactie aan de opwarming van de buitenste regionen van de coma ten grondslag liggen. Hierbij zou zonlicht sommige atomen of moleculen in het binnenste deel van de coma (dicht bij de komeetkern) ioniseren. Zo ontstaan elektronen die wanneer ze met grote snelheid op andere moleculen botsen, een deel van hun kinetische energie en warmte overdragen. “Een andere mogelijkheid is dat er stukken ijs van 46P/Wirtanen afvliegen,” stelt Gibb. “Die brokken ijs bewegen van de komeetkern vandaan en sublimeren, waardoor ze hun energie verderop in de coma afgeven.”
Waterstofcyanide en ammoniak
Naast water en methanol hebben onderzoekers met de Near-Infrared Spectrograph van Keck Observatory nog meer stoffen op en rondom 46P/Wirtanen geïdentificeerd. Zo werd ook ethyn, ammoniak, ethaan, formaldehyde en waterstofcyanide aangetroffen. De resultaten zijn mede te danken aan een upgrade van de spectrograaf die kort voor 46P/Wirtanen voorbij kwam zetten, werd voltooid.
De onderzoekers zijn nog niet klaar met 46P/Wirtanen; een deel van de verzamelde data moet nog geanalyseerd worden. Vervolgonderzoek moet uitwijzen of de komeet nog meer verrassingen voor ons in petto heeft en misschien zelfs een bezoekje waard is. “Deze Keck-observaties voorzien ons van één van de beste datasets die ooit door een op aarde gevestigd observatorium van een komeet uit de Jupiter-familie zijn verkregen,” aldus onderzoeker Boncho Bonev. En daarmee is de dataset heel belangrijk. “Deze kan de wetenschappelijke gemeenschap helpen om vast te stellen of we meer waardevolle inzichten over deze komeet en het jonge zonnestelsel kunnen verkrijgen door er een ruimtesonde naartoe te sturen.”
Mochten onderzoekers in de toekomst overwegen om 46P/Wirtanen met een bezoekje te vereren, dan zou dat niet voor het eerst zijn. Lang was het de bedoeling dat ruimtesonde Rosetta komeet 46P/Wirtanen zou bezoeken. Maar toen de lancering moest worden uitgesteld, was dat niet langer haalbaar en werd ervoor gekozen om de komeet 67P/Tsjoerjoernov-Gerasimenko te bezoeken.
Dat kometen zoals 46P/Wirtanen zich in zoveel aandacht mogen verheugen, heeft niet alleen te maken met wat ze ons over het jonge zonnestelsel kunnen vertellen. Kometen kunnen ons namelijk ook meer inzicht geven in het ontstaan van leven – hier en elders. “De organische stoffen die kometen herbergen, vertellen ons welke ingrediënten het zonnestelsel vormden en dienst deden als voorlopers van leven,” stelt onderzoeker Greg Doppmann. “Vervolgens kunnen we in andere planetaire systemen naar dezelfde prebiotische moleculen gaan zoeken.” En als we die vinden, is het de opmaat naar meer. Namelijk de zoektocht naar leven dat daadwerkelijk uit die moleculen kan zijn ontstaan.
