‘Pathfinder stond aan de rand van een Martiaans meer’

22 jaar later kijken onderzoekers heel anders naar het gebied waarin Pathfinder landde.

Dat is te lezen in het blad Nature Scientific Reports. Een nieuwe blik op het landingsgebied van lander Pathfinder en rover Sojourner wijst er namelijk sterk op dat zij landden aan de rand van een allang drooggevallen meer op Mars.

Van Mariner 9 naar Pathfinder
En daarmee lijkt een einde te komen aan grofweg vijftig jaar onzekerheid. Die onzekerheid begon met ruimtesonde Mariner 9 die in 1971 naar Mars werd gestuurd en aldaar enkele van de grootste kanalen in het zonnestelsel fotografeerde. Onderzoek wees uit dat die kanalen zo’n 3,4 miljard jaar geleden waren ontstaan door toedoen van catastrofale overstromingen. Het idee dat er ooit enorme hoeveelheden water over het oppervlak van Mars stroomden, maakte het opeens een stuk aannemelijker dat de planeet ooit leven herbergde. En de Mariner 9-missie inspireerde NASA tot een nieuwe Marsmissie: Pathfinder (zie kader).

De Pathfinder-missie ging in 1996 echt van start toen de gelijknamige lander, vergezeld door rover Sojourner, het luchtruim koos en koers zette naar Mars. De twee kwamen daar in juli 1997 aan en landden heelhuids op de rode planeet. Met de Sojourner had NASA nu voor het eerst een rover op Mars rondrijden. Zowel de lander als rover deden uitgebreid onderzoek in het landingsgebied. In september 1997 kwam hun avontuur abrupt ten einde; NASA slaagde er niet meer in om contact te leggen met de rover en lander en in maart 1998 werden de pogingen om toch nog met de lander en rover in contact te treden gestaakt.

Natuurlijk hoopte NASA dat de lander en rover de bevindingen van Mariner 9 zouden onderschrijven en sporen van miljarden jaren oude, catastrofale overstromingen op Mars zouden vinden. Maar dat pakte anders uit. Er werden wel sporen van overstromingen gevonden, maar die waren veel minder omvangrijk dan verwacht. En dus kwam de hele theorie omtrent overstromingen enigszins op losse schroeven te staan; de door Pathfinder en Sojourner ontdekte sporen van overstromingen suggereerden dat het om stroompjes ging die zo’n tien keer minder diep waren dan men afgaand op wat Mariner 9 had gezien, zou verwachten. En zulke ondiepe sporen kunnen net zo goed ontstaan zijn door puin- of lavastromen.

Hier zie je de landingsplek van Pathfinder en het bekken (aangeduid als ‘inland sea’). Afbeelding: NASA Jet Propulsion Laboratory.
Bekken
Maar in het blad Nature Scientific Reports komen onderzoekers nu toch met overtuigende aanwijzingen dat Pathfinder en Sojourner wel degelijk de sporen van catastrofale overstromingen hebben gezien. Alleen vielen de effecten ervan in het landingsgebied van de Pathfinder-missie wel mee, doordat zich een klein eindje verderop een flink meer bevond dat een groot deel van het water opving. “Ons paper suggereert dat een bekken – grofweg net zo groot als Californië – het grootste deel van de gigantische kanalen op Mars van de Pathfinder-landingsplek scheidde,” aldus onderzoeker Alexis Rodriguez. “Onze simulaties wijzen uit dat de aanwezigheid van dit meer de catastrofale overstromingen iets afzwakte, wat ertoe leidde dat veel minder diepe overstromingen de landingsplek van Pathfinder bereikten.”

Aralmeer
Volgens de onderzoekers zijn er enige overeenkomsten tussen het Martiaanse meer dat de landingsplek van Pathfinder voor hevige overstromingen behoedde en het Aralmeer op aarde. Beide meren zijn zo snel kleiner geworden of verdwenen dat ze de zo kenmerkende terrassen die we bij een tragere krimp langs de oevers zien ontstaan, missen. “Onze simulaties wijzen erop dat de zee (op Mars, red.) heel snel met ijs bedekt raakte en binnen een paar duizend jaar verdween door een snelle verdamping en sublimatie,” vertelt onderzoeker Bryan Travis. “Gedurende deze tijd bleef de zee onder de ijslaag echter vloeibaar.”

Het wakkert het idee dat hier misschien ooit leven te vinden was, weer aan. “Deze zee werd waarschijnlijk gevoed met grondwater,” stelt Rodriguez. “Als de oude waterhoudende lagen die water aan deze zee leverden, leven herbergden kunnen de sedimenten op de landingsplek van Pathfinder sporen van dat leven herbergen.” Hij wijst erop dat de landingsplek van Pathfinder goed bereikbaar is en het wellicht een goed idee is om daar in de toekomst opnieuw een lander of rover naartoe te sturen.

Bronmateriaal

"A NASA Spacecraft May Have Explored the Edges of an Early Mars Sea in 1997" - Planetary Science Institute
Afbeelding bovenaan dit artikel: NASA / JPL

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd