Sarcasme en woordspelingen: voor ons heel gewoon, maar een computer heeft er moeite mee. Een nieuw model doet daar wat aan.
Wij mensen spreken woorden en in veel gevallen is een computer wel in staat om die woorden te begrijpen. Maar begrijpt de computer ook wat we proberen te zeggen? Vaak niet. “Als je wel eens naar een luchtvaartmaatschappij hebt gebeld dan weet je dat de computerstem woorden herkent, maar dat deze niet per se ook begrijpt wat je bedoelt,” vertelt onderzoeker Michael Frank. En dat is een probleem. “In bepaalde zin gaat het om wat de ander je probeert te vertellen en niet om wat de ander nu precies zegt.”
Sarcasme
Een mooi voorbeeld is sarcasme. Stel: u laat een beker melk vallen en iemand anders zegt: ‘Geweldig gedaan!’. Dan weten de meeste mensen wel dat dat sarcastisch bedoeld is. Maar een computer begrijpt er niets van. Nog zo’n fraai voorbeeld is ‘Baby sale’. als u dat bord voor een winkel met kleding ziet staan, dan denkt u: de babykleding is in de aanbieding. Een computer zal op basis van die woorden denken dat er baby’s verkocht worden. Dat komt doordat deze enkel de woorden ‘vertaalt’ en de context buiten beschouwing laat. En die context is nu juist zo belangrijk om te begrijpen wat er eigenlijk gezegd wordt, zo concluderen de onderzoekers in het blad Science.
Experiment
Om computers een handje te helpen, zetten de onderzoekers een experiment op. Ze lieten 745 mensen objecten zien en vroegen ze naar welk object er met een bepaald woord verwezen werd. Zo kregen de proefpersonen bijvoorbeeld een blauw vierkant, een blauwe cirkel en een rood vierkant te zien. Daarna kregen ze de vraag hoe ze naar de blauwe cirkel zouden verwijzen: met het woord ‘blauw’ of met het woord ‘cirkel’? Een andere groep kreeg de vraag: ‘Stel iemand verwijst naar één van deze objecten met het woord ‘blauw’, over welk object heeft deze persoon het dan?’ “We brachten in kaart hoe luisteraars een spreker begrijpen en hoe een spreker besluit wat hij gaat zeggen,” legt onderzoeker Noah Goodman uit.
Op basis van de resultaten ontwikkelden de wetenschappers een wiskundige vergelijking die menselijk gedrag kan voorspellen en bepaalt hoe groot de kans is dat er met een bepaald woord naar een bepaald object wordt verwezen. “Voorheen kon je deze informele theorieën niet in een computer stoppen. Nu beginnen we in staat te raken om dat te doen.” Met behulp van die vergelijking kan de computer straks hopelijk hyperbolen (overdrijving, bijvoorbeeld: ik heb me dood gelachen), maar ook sarcasme begrijpen. Toch kan het nog jaren duren voor een computer ons en alle aspecten van een taal helemaal begrijpt.
