En dat terwijl het gebied wel bewoond werd door inheemse volkeren.
We denken misschien dat het Amazoneregenwoud grotendeels uit wilde, ongerepte natuur bestaat. Maar ondertussen wordt steeds duidelijker dat er al duizenden jaren mensen in het woud leven. Slechts eeuwen geleden vonden we er zelfs nog steden en akkers. Maar het regenwoud is niet overal door mensen aangetast. Wetenschappers hebben namelijk een gebied gevonden dat al duizenden jaren nauwelijks is veranderd. Maar dat betekent niet dat hier geen mensen te vinden waren…
Verschil
Wie overigens denkt dat het eenvoudig is om de leeftijd van een bepaald bos te schatten, heeft het mis. “Zelfs voor ervaren ecologen is het lastig om het verschil te zien tussen een 2000 jaar oud bos en een 200 jaar oud bos,” zegt onderzoeker Nigel Pitman. “Er verschijnt echter steeds meer onderzoek dat aantoont dat veel gebieden in de Amazone die we als wildernis beschouwen, eigenlijk pas 500 jaar oud zijn. Toen stierven de inheemse mensen die de regio bewoonden aan de door Europeanen meegebrachte pandemieën, wat resulteerde in de hergroei van vegetatie.”
In de nieuwe studie reisden de onderzoekers af naar de Peruaanse Putumayo-regio, wat deel uitmaakt van het Amazoneregenwoud. Hier verzamelden ze bodemmonsters en inventariseerden de bomen die hier groeien. Op die manier probeerden ze de leeftijd van het bos te achterhalen. “De drie of vier dagen dat we hier waren, voelden aan als het lopen van een marathon,” herinnert Pitman zich. “We moesten veel doen in korte tijd, dus we stonden vroeg op en gingen lang door. Soms verzamelden we zelfs grond om middernacht of tijdens regenbuien.”
Niet voor niets
Maar al het werk is niet voor niets geweest. Eenmaal terug in het laboratorium, ontdekten de onderzoekers dat de leeftijd van de grond correleert met de diepte; met nieuwe grond bovenaan en oudere grond dieper in de aarde. Met behulp van koolstofdatering slaagden de onderzoekers er tevens in de leeftijd van het bos te bepalen. Bovendien ontdekten ze welke soorten planten er op een bepaald moment in het gebied groeiden.
5000 jaar
De onderzoekers komen tot een interessante conclusie. Want uit de bevindingen blijkt dat de soorten bomen die tegenwoordig in de regio groeien, daar al 5000 jaar voorkomen. Dit is een belangrijke aanwijzing dat in het Peruaanse bos – in tegenstelling tot veel andere delen van de Amazone – vóór de Europese kolonisatie geen steden of akkers bestonden. Maar dat wil niet zeggen dat er geen mensen leefden. Sporen van houtskool in de bodem laten zien dat er wel degelijk mensen in het gebied woonden. “In het westelijke Amazonegebied, waar het het hele jaar door nat is, wijst houtskool erop dat er mensen leefden,” legt Pitman uit. “Er komen geen natuurlijke bosbranden voor. Dus als er iets brandt, heeft iemand het aangestoken.”
Onveranderd
Het betekent dat nog steeds delen in het Amazonewoud duizenden jaren onveranderd zijn gebleven. En dat terwijl het wel door mensen bewoond werd. “De bevindingen suggereren niet dat de inheemse bevolking het bos niet gebruikte,” verduidelijkt onderzoeker Dolores Piperno. “Het stelt wel dat ze er duurzaam mee omsprongen en niet beduidend de soortensamenstelling veranderden. We zagen dan ook geen afname van de plantendiversiteit gedurende de periode die we bestudeerden. Kortom, dit is een plek waar de mens al duizenden jaren een positieve factor voor het landschap en zijn biodiversiteit lijkt te zijn geweest.”
Het zijn dan ook belangrijke en bovendien hoopvolle resultaten. “Het laat zien dat mensen al duizenden jaren in de Amazone leven op een manier die hen én het bos in staat stelt te gedijen,” aldus Pitman. “En aangezien dit specifieke bos nog steeds wordt beschermd door inheemse volken, hoop ik dat deze studie ons er allemaal aan herinnert hoe belangrijk het is om hun werk te ondersteunen.”
