Tenminste: als je enkele malen ervaren hebt dat het placebo werkt. Dat blijkt uit nieuw onderzoek.
De onderzoekers verzamelden een aantal proefpersonen en stelden de arm van de proefpersonen bloot aan warmte. De huid verbrandde niet, maar deed na afloop wel pijn. De proefpersonen kregen daarom een crème die zogenaamd de pijn zou verzachten. Om er zeker van te zijn dat de patiënten dachten dat de crème echt werkte, kregen de proefpersonen een bijsluiter in handen gedrukt en werd ze gevraagd of ze andere medicijnen gebruikten. In werkelijkheid stilde de crème de pijn niet, maar was het gewoon Vaseline met daarin wat blauwe kleurstof. “Zij (de proefpersonen, red.) geloofden dat de behandeling de pijn verminderde,” vertelt onderzoeker Scott Schafer.
Herhaling
Sommige proefpersonen kregen te horen dat ze met een placebo te maken hadden gehad en daarna herhaalden de onderzoekers het experiment. Nu gaven proefpersonen aan dat de crème niet verzachtend werkte. De andere proefpersonen hoorden niet dat het een placebo was en ook zij ondergingen het experiment nogmaals. Wederom dachten deze proefpersonen dat de crème verzachtend werkte. De onderzoekers herhaalden het experiment met een aantal proefpersonen nog een paar keer.
Resultaten
Het onderzoek levert interessante resultaten op. Wanneer proefpersonen na één keer hoorden dat het een placebo was, werkte de crème niet meer. Maar wanneer de onderzoekers de proefpersonen vier keer pijn hadden gedaan en vier keer verteld hadden dat de crème de pijn verminderde alvorens op te biechten dat het een placebo was, bleek de crème de vijfde keer alsnog de pijn te verminderen. Het onderzoek suggereert dat mensen tijd nodig hebben – in dit geval vier sessies – om te gaan geloven dat het placebo werkt. Daarna kun je ze rustig vertellen dat het placebo niets doet, ze zullen daarna namelijk nog steeds ervaren dat het placebo werkt. “We denken dat je voor een placebo-effect twee dingen nodig hebt: geloof in de kracht van de behandeling en ervaringen die dat geloof onderschrijven,” legt Schafer uit. “Deze ervaringen zorgen ervoor dat het brein leert om op de behandeling te reageren zoals het op een ‘echte’ behandeling zou reageren. Nadat dat leerproces op gang is gekomen, kan je brein nog steeds op het placebo reageren, zelfs als je er niet langer in gelooft.”
Het onderzoek heeft implicaties voor kinderen of volwassenen die na een operatie krachtige en mogelijk zelfs verslavende pijnstillers gebruiken. “Als een kind ervaart dat een medicijn werkt, kun je de dosis af gaan bouwen of het medicijn omwisselen voor een placebo,” suggereert Schafer. Hij erkent tegelijkertijd dat meer onderzoek nodig is. “We weten dat placebo’s ervoor zorgen dat pijnstillende stofjes in het brein vrijkomen, maar we weten nog niet of dit op verwachtingen gebaseerde placebo-effect dezelfde of andere systemen gebruikt.”
