En wel door de geur van dode insecten na te bootsen.
Bloeiende planten halen alles uit de kast om bestuivende insecten zover te krijgen hen met een bezoekje te vereren. En zo’n vier tot zes procent van de bloeiende planten is daarbij niet helemaal eerlijk. Deze planten ‘adverteren’ middels geur, kleur of vorm iets wat ze de insecten in werkelijkheid helemaal niet kunnen bieden. Zo zijn er orchideeën die zowel het uiterlijk als de geuren van vrouwelijke insecten imiteren en zo mannelijke insecten naar zich toe lokken. De insecten bespringen de bloemen letterlijk en bestuiven ze zo en passant.
Aristolochia
Naast orchideeën staan ook planten uit het geslacht Aristolochia erom bekend dat ze insecten graag om de tuin leiden. En onderzoekers hebben nu een soort gevonden die dat wel op een heel opmerkelijke manier doet.
Het gaat om de plant Aristolochia microstoma. De bloemen van deze plant brengen een geur voort die sterk lijkt op die van dode insecten. Ze trekken zo vliegen uit het geslacht Megaselia aan. Deze vliegjes zijn gewend om op of nabij dode insecten te paren en er vervolgens hun eitjes in te leggen.
Gefopt!
Op jacht naar dode insecten vliegen ze aangemoedigd door de geur die A. microstoma verspreidt, per abuis ook wel eens één van diens bloemen binnen. Ze belanden dan uiteindelijk in een kleine ruimte die de geslachtsorganen van de plant herbergt en waar ze in principe even niet meer uit kunnen komen. Eenmaal in die ruimte aangekomen zetten ze de pollen die ze bij zich dragen af op de vrouwelijke organen. Wanneer de meeldraden rijp zijn, komen er pollen vrij die weer op de insecten belanden. En dan laten de planten de bestuivers weer gaan. Ze voeren de pollen mee en gebruiken die weer om andere A. microstoma te bestuiven.
“Veel soorten uit het Aristolochia-geslacht staan erom bekend vliegen met geuren aan te trekken,” vertelt onderzoeker Thomas Rupp. “Zo bootsen ze bijvoorbeeld de geur van zoogdierenpoep, vergane planten of schimmels na. Maar onze nieuwsgierigheid werd gewekt door A. microstoma, een soort die enkel in Griekenland voorkomt en die – in tegenstelling tot andere Aristolochia met mooie bloemen – onopvallende bruine bloemen heeft die horizontaal, soms deels begraven of in ieder geval dicht bij de grond, tussen bladeren of stenen liggen. Die bloemen geven een onplezierige geur af die ook mensen op korte afstand ervan kunnen waarnemen.”
Zestien stoffen
De onderzoekers analyseerden de ongebruikelijke mix van vluchtige stoffen die de bloemen afgaven. Ze ontdekten dat deze uit zestien stoffen bestond, waaronder een stof die ook ontbindende kevers afgeven Er zijn volgens de onderzoekers maar heel weinig planten die deze stof voortbrengen.
De vliegjes
Om er zeker van te zijn dat de plant dit opmerkelijke geurboeket produceert met het oog op de Megaselia-vliegjes, gingen de onderzoekers na welke insecten A. microstoma bestoven. Ze troffen op de meer dan 1400 bestudeerde planten maar liefst 248 soorten geleedpotigen aan. Maar alleen mannelijke en vrouwelijke Megaselia-vliegjes bleken de pollen ook diep in de bloemen te brengen en dus dienst te doen als bestuivers.
De onderzoekers zijn er dan ook vrij zeker van; A. microstoma gebruikt de opmerkelijke geur om de vliegjes naar binnen te lokken. “We laten zien dat A. microstoma een simpele, maar zeer ongebruikelijke mix aan geuren voortbrengt, waaronder 2,5-dimethylpyrazine, een molecuul dat voorkomt in dode kevers,” zo stelt onderzoeker Stefan Wanke. “We concluderen dat A. microstoma waarschijnlijk gebruikmaakt van een strategie die nog nooit eerder beschreven is: de bloemen bootsen de geur van dode ongewervelden na om bestuivers aan te trekken en gevangen te zetten. De oriëntatie van de bloemen, dicht bij de grond, helpt daarbij mogelijk ook, aangezien de vliegjes vlak bij de grond, tussen dode bladeren en stenen zoeken naar een plek om zich te vermenigvuldigen.”
