De komende weken reizen we naar de meest bijzondere exoplaneten. Vandaag: PSR B1257+12 b, een exoplaneet rond een uit de dood herrezen ster.
In 1992 worden de eerste planeten buiten ons zonnestelsel ontdekt: PSR B1257+12 b en c. Inmiddels zijn we bijna dertig jaar verder en zijn er meer dan 4000 exoplaneten ontdekt. En toch blijven PSR B1257+12 b en c heel bijzonder. Ze behoren namelijk tot een nog altijd slechts handjevol exoplaneten dat rond pulsars cirkelt.
Pulsars
Een pulsar ontstaat wanneer een ster die tussen de 8 en 20 keer zwaarder is dan onze zon, door zijn brandstof heen is. De kern van de ster stort dan ineen en vormt een heel compact object, dat ook wel een neutronenster wordt genoemd. Wanneer zo’n neutronenster heel snel roteert en een krachtig magnetisch veld heeft, wordt deze ook wel aangeduid als een pulsar.
Stralingsbundels
Een pulsar is dus eigenlijk het restant van een dode ster. Maar helemaal dood is een pulsar niet. Het krachtige, roterende magnetische veld van de pulsar genereert namelijk een elektrisch veld. En dat elektrische veld versnelt geladen deeltjes nabij de magnetische polen van de pulsar, waardoor op beide polen een stralingsbundel ontstaat. Omdat die pulsar ook nog eens heel snel roteert, zwaaien de stralingsbundels – net als de lichtbundels van een vuurtoren – door de ruimte heen.
PSR B1257+12
Ook PSR B1257+12 is zo’n ‘zombie-ster’. De pulsar heeft slechts 6,22 milliseconden nodig om een rondje om de eigen as te voltooien en slingert op zijn magnetische polen intense straling de ruimte in. Maar dat alles weerhoudt de pulsar er niet van om ook nog eens dienst te doen als een moederster; in 1992 ontdekten astronomen twee exoplaneten rond PSR B1257+12. En in 1994 werd zelfs nog een derde exoplaneet rond de pulsar ontdekt.
Leven?
Deze exoplaneten worden dus blootgesteld aan intense straling. Niet direct een heel gastvrije omgeving en toch is het niet ondenkbaar dat op deze planeten rond die zombiester leven te vinden is, zo stelde een Nederlandse onderzoeker een paar jaar geleden. Twee van de drie planeten zouden namelijk dicht genoeg rond de pulsar draaien om op te warmen. Als ze ook een dikke atmosfeer herbergen – een miljoen keer dikker dan die van de aarde – is er misschien wel leven mogelijk.
Maar ook in afwezigheid van leven zijn de planeten rond PSR B1257+12 heel fascinerend. Niet in de laatste plaats omdat tot op heden nog maar heel weinig – slechts een tiental – pulsarplaneten zijn ontdekt. Dat pulsarplaneten zo zeldzaam zijn, heeft mogelijk te maken met de wijze waarop ze ontstaan, zo betogen onderzoekers in deze studie. Zo lijkt het niet aannemelijk dat de planeten die we nu rond PSR B1257+12 aantreffen ook in betere tijden – voor hun moederster transformeerde tot pulsar – al bestonden. In plaats daarvan vermoeden de onderzoekers dat de planeten rond de pulsar PSR B1257+12 voortkomen uit een puinschijf die ontstaan is doordat de pulsar een begeleidende ster had die door de intense straling van de pulsar vernietigd is. De kans dat een pulsar een begeleidende ster heeft met voldoende massa om in een later stadium planeten te knutselen, is echter niet zo groot. En dan moet die begeleider natuurlijk ook nog de supernova-explosie overleven. En dan moet de resterende puinschijf ook nog een zeer hoge dichtheid hebben, wil deze de intense straling van de pulsar lang genoeg kunnen weerstaan om planeten te vormen. Kortom: het knutselen van pulsarplaneten is niet gemakkelijk. En daarom zijn ze waarschijnlijk ook vrij schaars. Een goede reden om de ontdekking van PSR B1257+12b en zijn broertjes te koesteren.
