Psychopaten kunnen wél angst ervaren. Ze hebben alleen moeite om dreiging en gevaar te herkennen en erop te reageren. Tot die conclusie komen Nederlandse onderzoekers.
Heel veel – en ook doodgewone – mensen hebben psychopathische trekjes. Maar lang niet al die mensen groeien ook daadwerkelijk uit tot een psychopaat. Wat zorgt er dan voor dat de ene persoon met psychopatische trekjes wel een moordende psychopaat wordt en de ander niet? Decennialang hadden wetenschappers daar heel duidelijke ideeën over. Psychopaten onderscheiden zich van mensen met psychopathische trekjes doordat ze geen angst ervaren. Maar een nieuw onderzoek trekt die aanname ernstig in twijfel.
Model
Wetenschappers van de Vrije Universiteit Amsterdam en Radboud Universiteit in Nijmegen bestudeerden de mogelijke relatie tussen angst en psychopathie bij volwassenen. De definitie van angst die ze daarbij hanteerden, was gebaseerd op de nieuwste kennis uit de cognitieve neurowetenschappen. Op basis daarvan ontwikkelden de wetenschappers een model dat onderscheid maakt tussen het hersenmechanisme dat betrokken is bij het genereren van de bewuste ervaring van angst en het hersenmachisme dat betrokken is bij het automatisch herkennen van dreiging. Met dat model analyseerden ze vervolgens verschillende theorieën over psychopaten. Sommige van die theorieën waren wel 200 jaar oud. Uit het onderzoek bleek dat in al die jaren maar één wetenschapper de correcte definitie van angst had gebruikt en als kenmerk van psychopathie had toegepast.
Angst
Verder blijkt uit het onderzoek dat hersengebieden die betrokken zijn bij het ervaren van angst bij psychopaten veel minder consistent zijn aangedaan dan eerder gedacht werd. De onderzoekers moeten dan ook concluderen dat de angst niet compleet ontbreekt bij psychopaten. “Als gevolg van ons onderzoek zullen invloedrijke theorieën die een prominente rol toewijzen aan het ontbreken van angst in de psychopathie, moeten worden heroverwogen,” vertelt onderzoeker Sylco Hoppenbrouwer. Het moet uiteindelijk leiden tot gerichtere en effectievere behandelingen van psychopathie.
Gevaarherkenning
Uit het onderzoek blijkt verder dat psychopaten wel minder goed in staat zijn om gevaar te herkennen, zo stellen de wetenschappers. De hersengebieden die betrokken zijn bij gevaarherkenning bleken bij psychopaten namelijk wel consistent slechter te functioneren.
Blijdschap en woede
De onderzoekers keken ook hoe psychopaten de vijf andere basisemoties ervoeren. Die analyse suggereert voorzichtig dat psychopaten minder goed in staat zijn om woede en blijdschap te ervaren. Maar dat moet nog nader onderzocht worden.
Het onderzoek is bijzonder. Het is namelijk het eerste wetenschappelijke bewijs dat automatische en bewuste emotionele processen binnen één stoornis gescheiden kunnen worden. Het model van de onderzoekers is bovendien niet alleen nuttig voor onderzoek naar psychopathie, maar ook voor onderzoek naar angst- en stemmingsstoornissen. “Waar psychopathische individuen kunnen lijden aan een disfunctioneel dreigingssysteem, kunnen mensen met bijvoorbeeld een posttraumatische stressstoornis een hyperactief dreigingssysteem hebben, waardoor ze veel angst voelen,” vertelt onderzoeker Inti Brazil.
