De gevlekte boomkikker stond al op het randje van de afgrond toen bosbranden ook zijn natuurlijk habitat nog eens ernstig aantastten. Maar onderzoekers laten het er niet bij zitten.
In Australië is een grootscheepse reddingsactie op poten gezet om de gevlekte boomkikker voor uitsterven te behoeden. In de afgelopen weken zijn in de Australische provincie Victoria negentien boomkikkertjes uit hun vertrouwde, maar door bosbranden vernietigde, omgeving gehaald en in gevangenschap geplaatst. En daar wacht ze een belangrijke taak: voortplanting. Het is de bedoeling dat de kikkertjes deel uit gaan maken van een fokprogramma en zo hun soort eigenhandig voor ondergang behoeden. De jongen die het fokprogramma voortbrengt, zullen namelijk weer in het wild worden uitgezet, waar ze zich hopelijk – net zo enthousiast als hun ouders – verder voortplanten.
Bedreigingen
Dat de kikkers dit duwtje in de rug nodig hebben, is niet alleen te herleiden naar de vernietigende bosbranden die in 2019 en 2020 in Australië woedden. De kikkertjes hadden het daarvoor ook al lastig, zo vertelt bioloog Deon Gilbert. “De belangrijkste bedreigingen die leiden tot populatiekrimp zijn een schimmelziekte, predatie door in het gebied geïntroduceerde roofvissen zoals forel en baars en veranderingen in weerpatronen, veroorzaakt door klimaatverandering.” En daarmee kregen de kikkertjes voor de bosbranden al veel – of eigenlijk te veel – voor hun kiezen. “Het is heel waarschijnlijk dat de populaties in de afwezigheid van één of twee van deze bedreigingen het nog wel gered zou hebben, maar helaas zijn we niet in staat om deze bedreigingen tegen te gaan en dus blijft de populatie krimpen.”
Brand
En toen waren daar ook nog eens de bosbranden. En die hebben een enorme impact op het leefgebied van de kwetsbare kikker. “Door de natuurbranden kunnen veranderingen in de waterkwaliteit optreden, ook is er minder leefgebied en zijn er minder schuilplaatsen voor de kikkers. Bovendien is voedsel slechts beperkt voorhanden.” Dat alles bij elkaar heeft een negatieve impact op de populaties. “Het is altijd ontzettend confronterend om de effecten van grootschalige, intense natuurbranden te zien,” stelt Gilbert. Maar in het geval van het gevlekte boomkikkertje was het extra treurig. “We weten dat de gevlekte boomkikker-populaties toch al afnemen en als dan ook nog eens meer dan vijftig procent van hun leefgebied significant verbrandt, dan is dat extreem zorgwekkend.”
Ingrijpen is noodzakelijk
Inmiddels is het kikkertje dan ook op het punt aangekomen dat deze eigenlijk geen toekomst meer heeft. “De wilde populaties zijn in gevaar; data laten duidelijk zien dat hun aantallen achteruit gaan. En zonder ingrijpen (…) is er eigenlijk geen hoop meer dat die aantallen weer toe gaan nemen.”
Kikkers verzamelen
En er is dan ook besloten om in te grijpen. De afgelopen weken hebben onderzoekers in verschillende delen van Victoria gevlekte boomkikkertjes verzameld. Ze struinden daarvoor door gebieden die nog niet zo lang geleden door vuur werden verteerd en de littekens daarvan nog overduidelijk dragen. “De gebieden laten ook wel tekenen van herstel zien,” vertelt Gilbert. “Maar het zal nog jaren in beslag nemen.”
Tussen de verschroeide bomen en andere vegetatie werden 19 boomkikkertjes gevonden. Zij werden vervolgens overgebracht naar Healesville Sanctuary, waar ze – met het oog op die eerder genoemde schimmelziekte – momenteel nog in quarantaine zitten. Als blijkt dat alle kikkers gezond zijn en hun draai gevonden hebben, kan het echte werk beginnen. “We hopen dat de kikkers zich rond de aanvang van de lente beginnen voort te planten,” aldus Gilbert. Vanzelfsprekend is dat echter niet. “Het kan heel uitdagend zijn om gevlekte boomkikkers zich succesvol en meerdere keren per jaar te laten voortplanten.” Maar de onderzoekers laten niets aan het toeval over. “De kikkers worden gehuisvest in specifiek hiervoor ontworpen ruimtes waarin we de natuurlijke omstandigheden die aanzetten tot voortplanting, kunnen simuleren.” Wat ook helpt, is dat de betrokken wetenschappers al wat ervaring hebben met deze reddingsoperaties. “We zijn eerder heel succesvol geweest met andere bedreigde kikkersoorten, zoals de Baw Baw-kikker en de corroboree-kikker en kunnen de opgedane kennis hier dan ook heel goed toepassen.”
In het wild
Maar niet alleen in Healesville Sanctuary worden alle zeilen bijgezet om de gevlekte boomkikker een toekomst te geven. Ook daarbuiten is namelijk nog veel werk aan de winkel. Zo moeten er ook plekken worden gecreëerd waar de jongen die binnen het fokprogramma ter wereld komen, min of meer veilig kunnen worden uitgezet. “Denk bijvoorbeeld aan leefgebieden waarin we het aantal roofvissen kunnen managen en kikkers de beste overlevingskansen kunnen bieden.”
Belangrijk werk
Het redden van de gevlekte boomkikker is veel werk, zo erkent Gilbert. Maar het is alle inspanning ook zonder meer waard. “Kikkers zijn heel belangrijk voor de gezondheid van het ecosysteem, niet alleen als roofdier en prooi op het land, maar ook als kikkervisjes, die de waterkwaliteit op peil houden. Het verlies van zo’n belangrijke soort zou zonder twijfel drastische effecten hebben op andere soorten die ervan afhankelijk zijn, waaronder ook de mens.”
De komende jaren zal moeten blijken of onderzoekers erin slagen om de gevlekte boomkikker die klap na klap te verwerken kreeg, een toekomst te geven. Gilbert is alvast optimistisch. “Ik denk dat er een grote kans is dat we de gevlekte boomkikker voor uitsterven kunnen behoeden.”
