Rijke lange arm van China smoort internationale kritiek op corona-uitbraak

Serieuze internationale druk op China om de exotische slacht beter te reguleren of handhaven, is minimaal aanwezig. Waarom is dat eigenlijk?

De COVID-19 uitbraak vorig jaar in China heeft inmiddels wereldwijd 300.000 levens geëist, miljoenen mensen ziek gemaakt en aan miljarden dollars schade aan de economie veroorzaakt. De uitbraak is ontstaan door de ongereguleerde en illegale slacht van exotische gastdieren van het virus uit de jungle op grote stedelijke markten. Het was niet de eerste of de laatste keer dat in China een voor mensen gevaarlijke epidemie uitbrak. Momenteel worstelt het land met een nieuwe uitbraak van het zeer besmettelijke H5N1 virus en vóór corona waren er uitbraken van SARS en verschillende vogelpesten. Maar wie denkt dat China hiervoor het boetekleed aantrekt, heeft het mis.

China klopt zichzelf op de borst
“De media in China zijn erg positief en de Chinezen zijn zeer trots op hoe zij met de uitbraak zijn omgegaan. Die geluiden en berichten zie je zowel in de reguliere media zoals kranten en televisie, maar ook op social media. Men is zeer tevreden. China vindt dat zij snel en krachtig gereageerd heeft en daarom de ziekte snel onder controle had. China’s vinger wijst vooral naar de Verenigde Staten en de andere Westerse landen die er een zooitje van hebben gemaakt en hun zaakjes niet op orde hebben”, aldus sinoloog dr. Svetlana Kharchenkova van de Universiteit Leiden.

Over de oorzaak van de uitbraak zelf, zijn de Chinezen minder breedsprakig. Hoe uitvoerig China graag vertelt over de doortastende aanpak van het virus, zo terughoudend is het land met uitspraken over de oorzaak van het virus en de dierenmarkten. Het land wijst dan voornamelijk naar de conclusie van het WHO-rapport, waaruit bleek dat het virus niet in een lab gefabriceerd was. En daarmee was de kous voor China af.

Speldenprikken van Australië en Nieuw-Zeeland
Desondanks ging het virus de hele wereld over, met alle gevolgen van dien. Opvallend daarbij is dat de internationale kritiek op China beperkt blijft, op wat algemeen mopperen van de VS na. Laat staan dat het land significante politieke druk ontvangt omtrent de slacht op exotische dieren. “De premier van Australië heeft recent gepleit voor een onderzoek naar het ontstaan van de coronapandemie, waarna China een boycot afkondigde op de import van rundvlees uit Australië. Ofschoon China nu ook dreigt met een boycot van Australisch ijzererts, lijkt het vooralsnog te gaan om speldenprikken. China lijkt zich te hebben voorgenomen vooral te dreigen. Het weet ook aan welke kant het brood gesmeerd wordt. China is afhankelijk van de export naar het buitenland en wil wel nog gewoon blijven afzetten”, meent professor of Governance and International Political Economy dr. Wil Hout aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Verschoven machtsverhoudingen
De reden dat men internationaal terughoudend is, druk op China uit te oefenen, is volgens Hout eenduidig. “De machtsverhoudingen zijn de afgelopen 10 tot 15 jaar behoorlijk verschoven. China is economisch een zeer belangrijke speler geworden. Het land wordt nu gezien als de nieuwe grootmacht, naast de VS. En dus een partij om serieus rekening mee te houden en niet te zeer voor het hoofd te stoten. Met de invloed van een nieuwe speler, verandert ook een deel van de regels. Die worden dan herschreven. Je ziet dat China tegenhangers construeert van machtsinstituten, die parallel lopen aan de bestaande machtsstructuren.”

Oprichting Chinese Wereldbank
“Zo kregen we in 2015 de Asian Infrastructure Investment Bank, eigenlijk de Chinese tegenhanger van de Wereldbank. Veel landen hebben daar kapitaal ingestoken, waaronder ook Nederland. Daarmee is een bepaalde afhankelijkheidsstructuur geboren. Die onderlinge afhankelijkheid vraagt om aanpassing. Dat geldt niet alleen voor Europa zelf. We hebben nu China dat zich voor een groot deel bemoeit, met wat Europa voorheen zag als haar achtertuin, te weten Afrika. En ook in Zuid-Amerika heeft China tegenwoordig grote financiële belangen.”

“Als je zelf met honderdduizenden doden zit, kun je moeilijk roepen dat China het zo slecht gedaan heeft in de crisis”

“De VS heeft misschien nog wel de positie om China tot de orde te roepen, maar maakt daar eigenlijk niet goed gebruik van. Als je zelf met honderdduizenden doden zit, kun je moeilijk roepen dat China het zo slecht gedaan heeft in de crisis. Dat zet dan weinig zoden aan de dijk. Begin maart bijvoorbeeld besloot de VS dat er geen vliegverkeer uit Europa de VS meer in mocht. Behalve uit Groot-Brittannië, want dat deed het zo geweldig in de crisis. Nu blijkt dat dit land zeer zwaar getroffen is en de VS zelf ook.”

VS niet langer normatieve leider
“Belangrijk element binnen de verschuivende verhoudingen in macht, is dan ook de veranderende positie van de VS. Daar is geen zogezegd normatief leiderschap meer. Daarmee bedoelen we dat een land dusdanig gerespecteerd wordt in de wereld, dat het daarmee letterlijk de norm aangeeft voor de rest van de wereld. De VS heeft die rol na 1945 zeker gehad voor de rest van de Westerse wereld. Maar de laatste 3, 4 jaar geldt dat niet meer en de rol van de huidige president heeft daarin zeker niet geholpen. Er is een verband tussen het leiderschap van Trump, het afnemende normatieve leiderschap van de VS en de verschoven machtsverhoudingen.”

Ook Rusland blijft stil
“Ook uit Rusland hoef je niet veel kritiek op China te verwachten. Geo-politiek gezien, zitten zij op dezelfde bank. Het is lastig om te bedenken welke landen zich nog wel in een dusdanige onafhankelijke positie van China bevinden, dat zij kritiek zouden kunnen uiten. Dan kom je misschien bij Duitsland terecht en sommige Scandinavische landen als Zweden. Zij kunnen zich mogelijk onafhankelijker opstellen, maar voelen zich blijkbaar toch niet geroepen om druk uit te oefenen. Ik geloof ook niet dat dit achter de schermen, weg van de pers wel gebeurt. Het zou natuurlijk kunnen dat er dan wel discussies gevoerd worden, waarvan het publiek niet op de hoogte wordt gesteld, maar dat zie ik in ieder geval niet. Ik krijg ook verder geen aanwijzingen dat er op politiek niveau leiders op die manier naar China zijn gestapt”, aldus Hout.

Terwijl een trots China, kampend met H5N1, de dierenmarkten weer heeft geopend en de rest van de wereld uit alle macht nog steeds Covid-19 bevecht, hoeven we voorlopig geen druk op China te verwachten. In ieder geval niet politiek, niet economisch en zeker niet intern.

Bronmateriaal

Interview professor of Governance and International Political Economy dr. W. Hout, Erasmus Universiteit Rotterdam
Interview dr. S.S. Kharchenkova, lecturer Modern China Studies, Universiteit Leiden
Afbeelding bovenaan dit artikel: Gaston Laborde from Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd