En astronomen hebben het zien gebeuren!
In augustus 2017 merkte Integral – een ruimtetelescoop van ESA – een röntgenuitbarsting op die afkomstig was van een onbekende bron die zich in het hart van onze Melkweg bevond. In een poging de bron van de röntgenstraling vast te stellen, werden nieuwe observaties gepland. En dat wierp zijn vruchten af. De observaties hebben namelijk uitgewezen dat Integral getuige is geweest van een uiterst zeldzame gebeurtenis: de ruimtetelescoop heeft een dode ster bij gratie van zijn metgezel – een rode reus – tot leven zien komen.
Neutronenster
Wanneer zware sterren – denk aan exemplaren die 25 tot 30 keer zwaarder zijn dan onze zon – hun brandstof hebben verbruikt, exploderen ze. En soms blijft daarbij een snel roterende kern met een krachtig magnetisch veld achter. Dat noemen we een neutronenster. De neutronenster in kwestie maakt deel uit van een dubbelstersysteem en wordt vergezeld door een rode reus. Hoewel het absoluut niet ongebruikelijk is dat sterren een metgezel hebben, is de neutronenster-rode reus-combinatie toch heel bijzonder. Tot op heden zijn ons maar zo’n tien van deze stelletjes bekend.
Zucht
En Integral wierp dus uitgerekend op één zo’n dubbelstersysteem zijn oog, terwijl er op dat moment ook nog eens iets heel bijzonders gebeurde. De rode reus ‘zuchtte’: er kwam een trage sterrenwind vrij die de dode stellaire kern als het ware tot leven bracht, want onder invloed van die sterrenwind ging de neutronenster hoog-energetische straling afgeven. En dat gebeurde waarschijnlijk voor het eerst, zo legt onderzoeker Enrico Bozzo uit. “In die vijftien jaar die we nu met Integral observeren, hebben we dit object nog niet eerder gezien, dus we denken dat we de röntgenstraling voor het eerst zagen vrijkomen.”
Jong en oud
Observaties van het opmerkelijke koppel wijzen uit dat de neutronenster in kwestie een krachtig magnetisch veld heeft. Het suggereert dat de neutronenster nog jong is. Het maakt dit koppel nog opmerkelijker, aangezien de rode reus juist stokoud is. “Deze objecten zijn raadselachtig,” stelt Bozzo. “Het kan zijn dat het magnetisch veld van de neutronenster door de tijd heen niet substantieel afzwakt of dat de neutronenster later in de geschiedenis van het dubbelstersysteem is ontstaan.” Een neutronenster kan namelijk niet alleen ontstaan als een zware ster aan het einde van zijn leven komt, maar ook wanneer een ster in een dubbelstersysteem zoveel materie van zijn metgezel aantrekt, dat deze te zwaar wordt en explodeert. “Dat zou betekenen dat deze van een witte dwerg in een neutronenster veranderde doordat deze te lang van de rode reus snoepte.”
De geschiedenis van het opmerkelijke stel mag dan raadselachtig zijn; de toekomst lijkt helder. Het lijkt een kwestie van tijd voor de winden afkomstig van de rode reus de neutronenster gaan geselen, waardoor deze trager gaat draaien en nog meer röntgenstraling af gaat geven.
