En wel aan de hand van zijn tandsteen.
Dat tonen Amerikaanse onderzoekers aan. Ze bestudeerden het tandsteen van acht individuen die tussen de 6000 en 300 jaar geleden leefden en slaagden erin om nicotine aan het tandsteen te onttrekken en zo vast te stellen welke van deze individuen rookten. Dat is te lezen in het blad Journal of Archaeological Science: Reports.
Over tandsteen
Tandsteen is eigenlijk niets anders dan hard geworden tandplak. Dat tandplak bestaat voornamelijk uit bacteriën, slijm en restjes voedsel. Wanneer het niet verwijderd wordt, kan het door de tijd heen verkalken en veranderen in tandsteen. Dat tandsteen kan heel lang bewaard blijven en vormt dan een soort tijdcapsule die kan verraden welke substanties in de mond zijn geweest. Zo kan het tandsteen bijvoorbeeld onthullen wat een persoon bij leven at en welke bacteriën hij bij zich droeg.
Nicotine
Eerder onderzoek heeft aangetoond dat ook het roken van een sigaret zijn sporen nalaat in het tandplak en tandsteen van mensen die nu leven. Genoeg reden voor Amerikaanse onderzoekers om na te gaan of het tandsteen van mensen die eeuwen of zelfs millennia geleden leefden, kan verraden of zij bij leven rookten of niet. En jawel, dat kan. De onderzoekers bestudeerden tandsteen van mensen die tussen de 6000 en 300 jaar geleden in Zuid-Amerika leefden en ontdekten in het tandsteen van twee mensen – een man en een vrouw – nicotine.
Rokende grootmoeder
Dat de man in kwestie een roker was, was niet zo’n grote verrassing; in zijn graf was een pijp teruggevonden. Wel enigszins verrassend was het feit dat tandsteen op de kies van een oudere vrouw aantoonde dat zij rookte. “Hoewel we geen conclusies kunnen trekken op basis van dit ene geval is haar leeftijd, geslacht en het feit dat ze tabak gebruikte, intrigerend,” vertelt onderzoeker Jelmer Eerkens. “Ze was waarschijnlijk niet langer in staat om kinderen te krijgen en waarschijnlijk een grootmoeder. Het onderschrijft recent onderzoek dat suggereert dat jongere volwassen vrouwen in traditionele samenlevingen plantaardige gifstoffen zoals nicotine vermijden om kinderen te beschermen tegen schadelijke biochemische stoffen, maar dat oudere vrouwen deze stoffen kunnen consumeren wanneer ze dat nodig achten of willen.”
Het onderzoek is een doorbraak voor archeologen. Eerder was alleen aan de hand van archeologische vondsten – bijvoorbeeld een pijp – of een analyse van haar en uitwerpselen te achterhalen of iemand die eeuwen of millennia geleden leefde, rookte. Maar zowel de pijp als haren en uitwerpselen zijn vrij zeldzame ontdekkingen in de archeologie en bovendien niet altijd even gemakkelijk aan een specifiek individu te koppelen. Hierdoor was het dus heel lastig om vast te stellen of een individu rookte of niet. En daardoor is het automatisch ook heel lastig om vast te stellen welke rol tabak in de samenleving speelde. “Dat we nu in staat zijn om nicotine en andere plantaardige drugs te identificeren in oud tandplak kan ons helpen om prangende vragen over de consumptie van gifstoffen door mensen die in het verleden leefden, te beantwoorden,” stelt onderzoeker Shannon Tushingham. “Zo kan het ons bijvoorbeeld helpen om vast te stellen of iedereen in de samenleving tabak gebruikte of alleen volwassenen of alleen mannen of alleen vrouwen.”
