Wetenschappers van de TU Delft leggen ‘verborgen Middeleeuwse bibliotheek’ in boekbanden bloot met röntgentechniek.
Het was na de Middeleeuwen heel gebruikelijk om Middeleeuwse manuscripten te recyclen. Door de uitvinding van de boekdrukkunst waren deze manuscripten toch ouderwets geworden, dus werden ze versneden en gebruikt als bind- en verstevingsmateriaal. Fragmenten van middeleeuwse geschriften gingen bijvoorbeeld op in boekbanden. Ongeveer één op de vijf vroegmoderne drukken zouden dergelijke fragmenten in hun band bevatten.
Niet-toegankelijke bieb
In feite gaat er in veel van deze vroegmoderne drukken dus een soort middeleeuwse bibliotheek schuil. Maar die bibliotheek is slecht toegankelijk; pas wanneer de boekband opengemaakt wordt, komen de geschriften tevoorschijn.
Vaak is het niet wenselijk om zo’n boekband open te maken; men loopt namelijk het risico zo’n vroegmoderne druk ernstig te beschadigen. Onderzoekers van de TU Delft hebben daarom een manier bedacht om de middeleeuwse teksten – zonder dat daarvoor de boekband hoeft worden opengemaakt – bloot te leggen. Ze gebruikten röntgenstralen om door de boekband heen te kijken. Zo kunnen zelfs meerdere, op elkaar geplakte bladzijden van elkaar worden onderscheiden en leesbaar worden gemaakt.
MA-XRF
De onderzoekers maakten voor dit onderzoeksproject gebruik van Macro Röntgenfluorescentie Spectrometrie (MA-XRF). Deze techniek is oorspronkelijk ontwikkeld om verflagen die achter beroemde schilderijen schuilgaan, bloot te leggen. Maar de techniek kan dus ook verborgen Middeleeuwse teksten onthullen.
Hoe werkt het?
De onderzoekers scannen het object (bijvoorbeeld de band van een boek) met een dunnen bundel röntgenstraling. Hierdoor wordt de verdeling van verschillende elementen onder het oppervlak zichtbaar. Zo slaagden de onderzoekers erin om ijzerhoudende inkt zichtbaar te maken, zelfs wanneer deze schuilging achter een laagje papier of karton (het materiaal waar de boekbanden van werden gemaakt).
In een blad uit de twaalfde eeuw stuitten de onderzoekers zo bijvoorbeeld op een tekst van de vroegmiddeleeuwse Engelse geleerde Beda. De tekst stamt uit de achtste eeuw.
