Rotskunst uit Centraal India: een verhaal apart

Regelmatig horen we over rotstekeningen in Frankrijk en Spanje, maar wist je dat India er ook een heleboel herbergt?

Wereldwijd zijn er wellicht zo’n twintig miljoen grot- en rotstekeningen te vinden. Slechts naar een klein deel daarvan is uitgebreid onderzoek gedaan. Soms lees je erover in de kranten en vaak gaat het dan over rotskunst in Spanje of Frankrijk. Maar er is zoveel meer, zo benadrukt kunsthistoricus en rotskunstkenner Bert Schaap. Recent publiceerde hij een paper waarin hij dieper ingaat op rotskunst die te vinden is in India.

Centrale Madhya Pradesh-stijl
Schaap richtte zich voor dit paper op een specifieke stijl: de Centrale Madhya Pradesh-stijl (CMP). “Deze kenmerkt zich door geblokte voorstellingen die uitgaan van een rechthoek,” vertelt Schaap. “De afmetingen zijn twintig bij veertig centimeter groot.”

Hier zie je herten in een tweekleurige uitvoering. Het is een karakteristiek werk uit de CMP-stijlschool. De kern van de voorstelling is een rechthoek, opgevuld met een V/W-motief. Afbeelding: Bert Schaap.
Hier zie je herten in een tweekleurige uitvoering. Het is een karakteristiek werk uit de CMP-stijlschool. De kern van de voorstelling is een rechthoek, opgevuld met een V/W-motief. Afbeelding: Bert Schaap.

Wit en rood
Wat opvalt, is dat de schilderingen die tot deze stijl behoren, getekend worden met wit en later – soms wel 2000 jaar later – met rood zijn bijgewerkt. Je zou dan ook kunnen zeggen dat de voorstellingen twee tijdvakken kennen: de Witte Periode en de Rode Periode. “In de Witte Periode worden vrijwel uitsluitend 99 procent dieren afgebeeld. In de Witte Periode ontbreken mensen en olifant als thema.” In de Rode Periode is dat anders: er zijn meer mensen te zien, maar nooit vrouwen, jongeren en baby’s. Soms worden de mannen die wel worden afgebeeld uitgerust met een pijl en boog. “Andere categorieën voorstellingen, zoals vissen, handen en geometrische tekens ontbreken.”

Dateren
In totaal heeft Schaap ongeveer 1000 voorstellingen in deze stijl in Centraal India bestudeerd. Slechts één voorstelling is gedateerd. “Een omgewerkte schildering in twee kleuren (wit-rood) is gedateerd op 4810 (+/- 370 jaar) oud voor de eerste witte schildering en 2780 (+/- 40 jaar) oud voor de rode aanvulling of omlijning,” vertelt Schaap. “Alles wijst erop dat er zeer oude rotstekeningen in India zijn geweest, maar in een tropisch klimaat met hoge temperaturen en veel neerslag maken de schilderingen in de openlucht weinig kans om behouden te blijven.”

Nog een tekening in de Centrale Madhya Pradesh-stijl. Afbeelding: Bert Schaap.
Nog een tekening in de Centrale Madhya Pradesh-stijl. Afbeelding: Bert Schaap.

Van wie?
Gelukkig hebben sommige schilderingen de tand des tijds wel weten te doorstaan. Maar hoe goed we ze ook bestuderen, het blijft gissen van wiens hand ze zijn. “Te oordelen naar de inhoud van de rotstekeningen, namelijk 99 procent dieren, moet het om nomadische jager-verzamelaars gaan die in de jungle leefden. Deze groepen maakten gebruik van pijl en boog. Toch valt nooit helemaal uit te sluiten dat deze groepen al iets aan landbouw deden en dat het om diermythen gaat die teruggaan op vroegere ‘gouden’ tijden.”

Het onderzoek van Schaap naar deze stijlschool en de verandering en ontwikkeling ervan is goed ontvangen en bijzonder relevant. “India behoort met Europa, de Sahara, Zuid-Afrika en Australië tot de belangrijkere gebieden qua prehistorische kunst. De rotstekeningen in Centraal India behoren wat aantal, verscheidenheid en kwaliteit betreft tot de beste van India.” Hoewel het paper van Schaap al veel meer vertelt over de geschiedenis van de Indiase rotskunst valt er nog genoeg te ontdekken. “Tot op heden heb ik vier locaties grondig en nog twee andere locaties deels bestudeerd, er zijn echter nog andere locaties met zeer veel materiaal en een ingewikkelde rotstekeningen-situatie die ik bij leven en welzijn en indien ik over voldoende financiële middelen zou beschikken nog zou willen bestuderen.”

Ook hier is het getekende dier 'opgevuld' met een motiefje. Afbeelding: Bert Schaap.
Ook hier is het getekende dier ‘opgevuld’ met een motiefje. Afbeelding: Bert Schaap.

Bronmateriaal

Interview met Bert Schaap

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd