Rubberkorrels op kunstgras: geen discussie in Amerika?

Sinds Zembla’s uitzending houden de rubberkorrels van gemalen autobanden de gemoederen in ons land bezig. De gezondheidsrisico’s blijken onvoldoende onderzocht. Maar hoe zit dit in de Verenigde Staten, de bakermat van het kunstgras? Worden de mogelijke gevaren daar gewoon voor lief genomen?

8 oktober 2014. In een exclusief rapport bericht ‘NBC News Investigations’ over het kunstgras waar zoveel Amerikaanse kinderen op sporten. Aan het begin van de uitzending komt voetbalcoach Amy Griffin in beeld. Ze vertelt dat twee van haar oud-keepers te kampen kregen met het non-hodgkinlymfoom. Griffin vermoedt dat het te maken heeft met de korreltjes van gemalen autobanden die op het kunstgras liggen. Zouden die kankerverwekkend zijn?

Twee jaar na de NBC uitzending alarmeert Zembla de Nederlandse kijkers over de mogelijke gezondheidsrisico’s van het gemalen autobandstrooisel op de kunstgrasvelden in ons land. Het lijstje van Griffin met sporters die kanker kregen blijkt flink uitgebreid. Waar het in de NBC-uitzending nog ‘slechts’ om 38 voetballers, waarvan 34 keepers, ging, heeft Griffin het in de Zembla-uitzending over een totaal van inmiddels 230 sporters. 183 hiervan zijn voetballers, waarvan 114 keepers.

De rubberen kogeltjes zijn duidelijk te zien.
De rubberkogels zijn duidelijk te zien.

Bakermat van het kunstgras
Dat juist deze discussie twee jaar eerder in Amerika oplaaide, is niet heel gek. In de Verenigde Staten begon het allemaal voor kunstgras. Omdat de fysieke gesteldheid van de jeugd zienderogen achteruit hobbelde, trok de Ford Foundation in de jaren vijftig van de vorige eeuw geld uit voor onderzoekers van Monsanto om een ondergrond te ontwikkelen die én gemakkelijk in het onderhoud was én het hele jaar gebruikt kon worden om op te sporten. In 1965 werd zo het eerste kunstgrasveld op de ‘Moses Brown’ school in Providence aangelegd. Chemgrass was de naam van het synthetische gras dat toen nog zonder infill (het materiaal tussen kunstgrasvezels) geleverd werd. De naam werd een jaar later omgedoopt tot AstroTurf: in Houston openden de Astros het honkbalseizoen in een spiksplinternieuw stadion met het nieuwe kunstgras op het speelveld, de Astrodome.

AstroTurf maakte niet alleen een snelle opmars op de sportvelden in de Verenigde Staten. Het ging ook overzees en kwam onder andere te liggen in het voetbalstadion van de Queens Park Rangers in London. De voetballers in de Engelse Premier League moesten echter niks van het nieuwe spul hebben. Ze klaagden over rug- en gewrichtspijnen en over fikse schaafwonden na een sliding. In 1988 werd kunstgras daarom door de Engelse voetbalbond van de velden verbannen.

Rubberkogels van oude Nike-zolen? Onzin natuurlijk.
Rubberkogels van oude Nike-zolen? Onzin natuurlijk.

Geen Nike-zolen, maar autobanden
Omdat ook in Amerika de weerstand tegen het keiharde en schurende AstroTurf groeide, werd de volgende generatie kunstgras met open armen ontvangen. Dit FieldTurf bestond uit gewoven kunststof sprietjes met daartussen een infill van rubber bolletjes dat demping aan het veld gaf. In eerste instantie ging het verhaal rond dat de rubberen bolletjes gemaakt waren van zolen van afgedankte Nike sportschoenen. Dat bleek echter een verkooppraatje te zijn. Waar de bolletjes dan wel van gemaakt werden? Oude autobanden!

Want oude autobanden waren er in overvloed in de Verenigde Staten. Ze waren lastig om van af te komen. Vanwege de toxische stoffen die ze bevatten konden ze bijvoorbeeld niet zomaar verbrand worden. Dat had de recente geschiedenis laten zien: in 1990 gingen in het dorpje Hagersville in buurland Canada veertien miljoen afgedankte banden in de hens, een brand die zeventien dagen duurde en waarbij 4000 mensen geëvacueerd moesten worden.

Het vermalen tot infill leek dus een handige oplossing om van de grote berg oude autobanden af te komen. De rubberbolletjes hielpen mee aan het succes van FieldTurf in het land. In 1998 lagen er nog slechts zeven velden, tien jaar later waren dat er 3500 en inmiddels liggen er meer dan 11.000 kunstgrasvelden in de Verenigde Staten. Met daarop tonnen gemalen autobanden. Bij scholen en universiteiten. In stadions en in parken.

Argusogen
Maar de Verenigde Staten zijn ook een land met een ongekende aandacht voor veiligheid. Geen wonder dat al snel na de intrede van FieldTurf twijfels over de veiligheid van het rubbergranulaat ontstonden. Bij coaches, sportbestuurders en ouders, met in het zog allerhande milieugroeperingen. Chemische analyse van de korrels liet zien dat ze allerhande verdachte stoffen bevatten. Hoe dus te garanderen dat deze niet in de loop van de tijd vrij komen en opgenomen worden door de lichamen van sporters?

De eerste schattingen van wetenschappers suggereerden dat het risico op gezondheidsschade verwaarloosbaar klein was. Nieuwe studies volgden – inmiddels zijn er zo’n veertig gepubliceerd -, en hoewel er meer en meer toxische stoffen in de korrels werden aangetroffen (zie hieronder), deden wetenschappelijke berekeningen herhaaldelijk vermoeden dat de gezondheid van de sportende medemens hier weinig last van zou hebben. 

stoffen

Maar zorgen over de veiligheid van de korrels bleven er. Want bij gebrek aan gedegen epidemiologisch onderzoek waren er geen harde data en bleef het bij schattingen. Die bovendien gebaseerd waren op een klein aantal monsters van meestal ‘versgemalen’ korreltjes. Die lieten al aardig wat variatie lieten zien, dus wie kon garanderen dat alle velden waarop het rubbergranulaat was uitgestrooid écht veilig waren? En gold dat ook voor de velden waar het granulaat al jaren lag? Gingen de korrels niet slijten door het continue gestamp van rennende sporters? Konden ze barre vrieswinters en snikhete zomers wel goed doorstaan? De NBC-uitzending maakte het er allemaal niet duidelijker op en leidde ertoe dat veel Amerikanen het rubbergranulaat de afgelopen jaren met argusogen bleven bekijken.

Actieplan
Dit jaar werd in de Verenigde Staten het ‘Federal Research Action Plan on Recycled Tire Crumb Used on Playing Fields and Playgrounds’ gelanceerd. Kosten: twee miljoen dollar. Doel van het plan is om alle zorgen over de korrels weg te nemen. Het is een initiatief van de drie belangrijkste organisaties die zich in het land bezighouden met volksgezondheid, milieu en veiligheid: de Environmental Protection Agency (EPA), de Agency for Toxic Substances and Disease Registry (ATSDR) en de Consumer Product Safety Commission (CPSC).

Het plan gaat de mogelijke gezondheidsrisico’s van het rubbergranulaat bestuderen op een manier die ook het RIVM beloofde na de Zembla-uitzending. Naast literatuuronderzoek komt er nieuw veldonderzoek. Op een vijftigtal kunstgrasvelden in het land worden monsters genomen en geanalyseerd welke toxische stoffen in de korrels zitten en in welke hoeveelheden. Stap twee is om te bepalen of deze stoffen vrijkomen wanneer er op gesport wordt en of dat afhangt van de weersomstandigheden of slijtage van de korrels. Als laatste moet dan de vraag beantwoord worden of deze stoffen in het lichaam van de sporters terecht kunnen komen –via inslikken, huidcontact en wondjes, inademing-, en als dat zo is, of ze daar schade kunnen berokkenen.

Kinderkanker onwaarschijnlijk
Dat de 230 gevallen van kanker in kinderen en jongvolwassenen die op het lijstje van Amy Griffin staan iets te maken hebben met de korreltjes, dat lijkt er echter sowieso niet op. Archie Bleyer, een vooraanstaand kinderoncoloog aan de universiteit van Oregon, kan het in ieder geval niet rijmen met de huidige kennis van de ziekte. Want, beargumenteert hij, kanker op jonge leeftijden is primair een gevolg van spontane mutaties en staat in zijn geheel niet in verband met een factor van buitenaf zoals roken, asbest en straling dat wel zijn voor kanker op latere leeftijd.

Gegevens van het aantal kinderen en jongvolwassenen met lymfeklierkanker in Californië lijken Bleyers argumenten te bevestigen. Bleyer zette samen met een epidemioloog aan de universiteit van Californië alle gevallen van deze bloedziekte bij 14- tot 30-jarigen op een rij. Wat blijkt? De incidentie is al veertig jaar lang nagenoeg constant in de Amerikaanse staat: de introductie van het FieldTurf kunstgras in 1997 heeft daar helemaal niks aan veranderd.

Aan het einde van het jaar zullen resultaten van het Amerikaanse actieplan bekend gemaakt worden. Dit is ongeveer rond dezelfde tijd als het RIVM in ons land van plan is. Maar de onderzoekers houden een flinke slag om de arm: het zal gaan om een tussentijdse rapportage en slechts eerste resultaten.

De Amerikanen zijn voorlopig nog niet van hun zorgen af.

Bronmateriaal

[1] L Claudio. Synthetic turf: health debate takes root. Environmental Health Perspectives 2008

[2] DA Birkholz et al. Toxicological evaluation for the hazard assessment of tire crumb for use in public playgrounds. Journal of the Air & Waste Management Association 2003

[3] B Ruffino et al. Environmental-sanitary risk analysis procedure applied to artificial turf sports fields. Environmental Science and Pollution Research 2013

[4] X Li et al. Characterization of substances released from crumb rubber material used on artificial turf fields. Chemosphere 2010

[5] E Menichini et al. Artificial-turf playing fields: contents of metals, PAHs, PCBs, PCDDs and PCDFs, inhalation exposure to PAHs and related preliminary risk assessment. The science of the total environment 2011

[6] H Cheng et al. Environmental and health impacts of artificial turf: a review. Environmental science & technology 2014.

[7] U Hofstra. Milieu- en gezondheidsaspecten van instrooirubber. Gemalen rubber van autobanden als instrooimateriaal op kunstgrasvelden. Eindrapport INTRON 2007
Bron: eak_kkk / Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd