Saturnus kantelt door toedoen van zijn manen

En met name Saturnus’ grootste maan Titan lijkt een behoorlijke vinger in de pap te hebben.

We weten dat de as van Saturnus niet loodrecht (in een hoek van 90 graden) rond de zon draait. De gasreus heeft een kanteling van 27 graden ten opzichte van onze moederster. Astronomen hebben nu in een nieuwe studie een verklaring voor de schuine stand van Saturnus gevonden. Want de gasreus zou door toedoen van zijn manen kantelen.

Eerdere scenario’s
Het is niet voor het eerst dat onderzoekers zich afvragen hoe het kan dat Saturnus – en trouwens ook enkele andere planeten in ons zonnestelsel – een pietsje schuin staan. De heersende theorie luidde dat die kanteling van Saturnus al lang geleden – zo’n vier miljard jaar geleden – had plaatsgevonden, als gevolg van een verandering in de baan van Neptunus. Sindsdien dacht men dat de rotatieas van Saturnus stabiel was.

Verdubbelen
Maar niets blijkt minder waar, zo suggereren onderzoekers in een nieuwe studie. De bevindingen wijzen er namelijk op dat de as van Saturnus nog steeds kantelt. Wat we vandaag de dag zien is slechts een overgangsfase in die verschuiving. De komende paar miljard jaar zal de helling van de gasreus meer dan verdubbelen.

Manen
Wie de ‘boosdoener’ is? Dan moeten we even aankloppen bij de manen van Saturnus. Onderzoekers hebben nu namelijk aangetoond dat niet Neptunus iets te verwijten valt, maar dat de kanteling van Saturnus wordt veroorzaakt door zijn eigen manen. Het lijkt er namelijk op dat de manen van Saturnus zich langzaam maar zeker van de gasreus af bewegen.

Artistieke impressie van de migratie van Titan en de kanteling van Saturnus. Afbeelding: Coline SAILLENFEST / IMCCE

Titan
Met name Titan blijkt zich van Saturnus weg te haasten. Zo kwamen onderzoekers onlangs nog tot de ontdekking dat de maan zich 100 keer sneller van Saturnus verwijdert dan gedacht. Het betekent dat Titan met een snelheid van 11 centimeter per jaar van de gasreus weg migreert. En hoe verder Saturnus’ manen zich van de gasreus verwijderen, hoe schuiner de planeet komt te staan.

Meer over Titan
Titan is groter dan de planeet Mercurius en is de op een na grootste maan in ons zonnestelsel. Titan draait om planeet Saturnus en is ongeveer 1,4 miljard kilometer van de zon verwijderd; ongeveer tien keer verder dan de aarde. Omdat de maan zo ver van de zon verwijderd is, ligt de oppervlaktetemperatuur rond de -179 graden Celsius.

De onderzoekers stellen in hun studie dat Saturnus pas relatief recent zijn schuine stand van vandaag de dag heeft bereikt. De eerste drie miljard jaar nadat de gasreus het levenslicht zag, was zijn rotatieas slecht lichtjes gekanteld. Maar ongeveer een miljard jaar geleden veroorzaakte de geleidelijke beweging van Saturnus’ manen een zogeheten ‘resonantieverschijnsel’ dat tot op de dag van vandaag voortduurt: de as van Saturnus ging een wisselwerking aan met de baan van de verre planeet Neptunus. Hierdoor kantelde de rotatieas van Saturnus geleidelijk tot zijn huidige stand van 27 graden ten opzichte van de zon.

Saturnus is overigens niet de enige planeet die dit lot beschoren is. Ook naaste buur Jupiter zal door toedoen van zijn vier belangrijkste manen mogelijk steeds verder kantelen. Op een gegeven moment zal Jupiter een wisselwerking aangaan met de baan van Uranus. En dat zal er ergens in de komende vijf miljard jaar voor zorgen dat de helling van de as van Jupiter met drie graden toeneemt, wat zal resulteren in een kanteling van meer dan 30 graden ten opzichte van de zon.

Bronmateriaal

"Saturn’s tilt caused by its moons" - CNRS

Afbeelding bovenaan dit artikel: 95C via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd