Scheepvaart bedreigt de blauwe vinvis. Hun bijzondere paringsgedrag ook!

Een vergissing is menselijk. Maar als blauwe vinvissen gewone vinvissen kiezen om mee te paren, kan dat ernstige gevolgen hebben. En ze hebben al problemen genoeg.

Kruisingen tussen blauwe vinvissen en gewone vinvissen zijn levensvatbaar. En vrouwelijke nazaten kunnen zwanger worden, maar daar houdt de cirkel des levens dan ook wel op. “Uit onderzoek van de genenpoel van blauwe vinvissen blijkt dat daar amper genetisch materiaal tussen zit van de gewone vinvissen. De hybrides kunnen zich wel voortplanten, maar die voorplanting houdt op bij dat kroost. Vanuit evolutionair oogpunt gezien, is het dus helemaal niet logisch dat de blauwe vinvissen kiezen voor een gewone vinvis,” aldus dr. Justin Cooke van International Union for Conservation of Nature and Natural Resources, het IUCN.

Walvissen kijken niet naar het uiterlijk
De twee walvissoorten verschillen dan ook nogal. Ze zijn beiden baleinwalvissen uit de vinvissenfamilie, maar bij een potje “zoek de verschillen” zou je nogal snel vinkjes kunnen zetten. Zo zijn de blauwe vinvissen veel groter, ze worden namelijk wel 30 meter lang en er is een dier bekend van meer dan 33 meter lang. Ze wegen dan ook tussen de 150 en 170 ton. Ook de kleur, tekening en zang verschilt van die van de gewone vinvissen, die hooguit 27 meter worden.
Toch begrijpt Cooke wel hoe de vergissing kan plaatsvinden. “De aantallen van de blauwe vinvissen zijn veel kleiner, het is nog steeds een bedreigde diersoort.”

Beter een gewone vinvisman, dan helemaal geen man
“Zoals bij veel andere diersoorten is het aan de vrouw om een maatje te kiezen. We denken dat blauwe vinvisvrouwen minder nauwkeurig worden in het kiezen van een man, omdat ze anders wel eens te veel potentiële paringspartners zou kunnen weg selecteren. Ze is dus minder selectief dan ze eigenlijk zou moeten zijn. Bovendien gaan walvissen niet zozeer af op het uiterlijk, maar op geluid en dan vooral het lied van de man waarmee hij vrouwen aantrekt. Omdat gewone vinvissen en blauwe vinvissen omgang met elkaar hebben in wateren waar beide soorten zich voeden, zijn gewone vinvismannen bekend geworden met het lied van de blauwe vinvismannen. Dat kunnen zij imiteren. Voor een blauwe vinvisvrouw is de keus dan snel gemaakt. Beter iets minder selectief, maar in ieder geval wel kunnen paren met een goede zanger, dan mogelijk helemaal geen partner vinden en je niet kunnen voortplanten. Het zijn dan ook niet alleen, maar wel meestal de vrouwen van de blauwe vinvis die een gewone vinvis als maatje kiezen. Andersom, namelijk een gewone vinvisvrouw die paart met een blauwe vinvisman, komt veel minder vaak voor. Simpelweg omdat er zo weinig blauwe vinvismannen zijn.”

“Het is interessant om te bedenken wat de hybride denkt, dat hij is”

“Het is interessant om te bedenken wat de hybride denkt, dat hij is. Denkt hij dat hij een blauwe vinvis is of een gewone vinvis? Dat weten we niet, maar bij een zwangere hybride werd ontdekt dat de vader van het ongeboren kind een blauwe vinvis was. Het feit dat de hybride een zeldzame blauwe vinvisman als partner heeft gekozen, geeft aan dat ze zichzelf meer als een blauwe vinvis zag. Misschien was haar moeder, die zelf een blauwe vinvis was, het model. Maar dat is niet altijd zo: een hybride in de tweede generatie had een blauwe vinvis als grootmoeder maar de rest van de grootouders waren gewone vinvissen.”

Onvruchtbare grote kleinkinderen
Een eventuele identiteitscrisis onder de blauwe vinvissen dreigt niet. Maar de kleinkinderen die uit het paringsgedrag voortkomen, kunnen zich niet voortplanten en daar maakt Cooke zich zorgen over. “Voor de gewone vinvis heeft het paringsgedrag niet zoveel consequenties. Van de gewone vinvis zijn er momenteel ongeveer 70.000 in de Noordelijke Atlantische Oceaan, van de blauwe vinvis hooguit maar 3000. De gewone vinvis kan het zich veroorloven om af en toe de mist in te gaan met het kiezen van een ander maatje. De blauwe vinvis eigenlijk niet. We vermoeden dat de hybrides die uit deze paringen voorkomen, wel zo’n 10 tot 20% van hun aantallen kunnen vormen. Dat is nadelig voor een groeiende aanwas en die hebben ze wel hard nodig. Maar we kunnen de blauwe vinvisvrouwen moeilijk tegenhouden, natuurlijk. Er valt weinig aan te doen!”

Jacht werd walvis bijna fataal
Blauwe en gewone vinvissen werden als soort beiden bejaagd en beide soorten werden behoorlijk bedreigd. De blauwe vinvis was bijna uitgestorven. Toch wisten de gewone vinvissen in sommige gebieden in de wereld er weer boven op te komen en zijn hun aantallen weer op het niveau van voor de jacht. Dat geldt niet voor de blauwe vinvis. Hun aantal neemt wel toe, maar veel trager dan dat van de gewone vinvis en veel trager dan eigenlijk noodzakelijk is. Het paringsgedrag is dan ook één van de twee bedreigingen voor het voortbestaan van de blauwe vinvis. “Blauwe vinvissen worden niet meer bejaagd. De hybrides zijn één dreiging, maar er is een andere factor die levensbedreigend is voor hen als soort. Ze komen vaak in botsing met schepen. Als ze geramd worden door een grote olietanker is het eigenlijk vaak meteen over. Blauwe vinvissen zijn zelf ook groot, maar natuurlijk geen match voor een immens schip van ijzer en staal.”

Gruwelijke aanvaringen met schepen
“Bij een aanvaring raken hun organen zo beschadigd dat ze ofwel meteen overlijden of binnen een paar dagen aan de ernstige gevolgen van de aanvaring overlijden. Ook hebben we walvissen gezien die letterlijk in tweeën gereten zijn of waarvan hun ruggengraat zo beschadigd is dat ze niet meer goed kunnen zwemmen. Ook dan overlijden ze snel. Het is triest, want het is helemaal niet nodig. De drukste vaarroutes een tiental kilometers verleggen zou al ontzettend schelen,” aldus Cooke.
Vooral de kusten ten zuiden van Sri Lanka, bij Californië en bij St. Lawrence Bay in Canada zijn plekken des doods voor de blauwe vinvissen. Alleen deze drie gebieden zorgen naar schatting al voor zo’n 150 doden per jaar. “Exacte aantallen zijn lastig, want aanvaringen worden zelden gerapporteerd. Blauwe vinvissen kunnen aanvaringen meestal wel vermijden anders zouden we het makkelijk over duizenden aanvaringen per jaar kunnen hebben.” De onderzoeker hoopt dat de landen die bij de drukke vaarroutes liggen, snel tot actie over gaan. Er is weinig tijd te verliezen voor de oceaanreuzen.”

Overheden handelen traag
“Het is een politiek spel, waarbij natuurlijk ook financiële belangen komen kijken. Maar ook indirecte belangen zoals havens die per se moeten worden aan gedaan. De verlegde routes zouden zo weinig schelen in kilometers, dat het voor de schepen zelf eigenlijk niet eens zoveel zou uitmaken. De International Maritime Organisation regelt deze routes over de hele wereld. De routes kunnen wel verlegd worden, maar dat moet het betrokken land dan zelf aanvragen en regelen met de internationale scheepvaart. En die processen gaan langzaam. Veel te langzaam voor de blauwe vinvissen.”

De grote vriendelijke reuzen kunnen dan ook niet wachten op de internationale bureaucratie. Aan een geschikte man kan de mensheid de blauwe vinvisvrouw niet helpen, maar met het ophouden van paperassen schuiven, wel.

Bronmateriaal

Interview dr. J. Cooke, Centre for Ecosystem Management Studies, Duitsland
Afbeelding bovenaan dit artikel: NOAA

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd