SPECULOOS opent de ogen – en binnenkort de jacht op leefbare planeten

Een gloednieuw observatorium in het noorden van Chili heeft zijn eerste waarnemingen gedaan.

Het SPECULOOS Southern Observatory – bestaande uit vier telescopen met hoofdspiegels van 1 meter – heeft zijn eerste test- en kalibratie-opnamen gemaakt. Het resulteert in vier prachtige foto’s. Maar veel belangrijker nog: het bewijst dat SPECULOOS klaar is voor het echte werk: de jacht op leefbare planeten.

Over SPECULOOS
Speculoos is een traditionele Belgische koeksoort die wel wat weg heeft van ons speculaas. De naam verwijst naar de Belgische oorsprong van het SPECULOOS-project. Onderzoekers hebben er bovendien nog een acronym van gemaakt: SPECULOOS staat tevens voor Search for habitable Planets EClipsing ULtra-cOOl Stars. Het observatorium bestaat uit vier telescopen die vernoemd zijn naar de vier grootste manen van Jupiter: Io, Europa, Ganymede en Callisto.

Planetenjacht
De missie van SPECULOOS gaat in januari 2019 officieel van start. Met de vier telescopen zal dan middels de zogenoemde transit-methode gezocht worden naar planeten ter grootte van de aarde die rond nabije ultrakoele sterren en bruine dwergen cirkelen. Rond dergelijke sterren is tot op heden nauwelijks naar planeten gezocht. SPECULOOS gaat daar verandering in brengen en zeker 1000 van deze sterren bekijken, waaronder de dichtsbijzijnde, helderste en kleinste exemplaren. “SPECULOOS biedt ons het ongekende vermogen om aardse planeten te detecteren terwijl ze voor enkele van de kleinste en koelste sterren langs schuiven,” stelt onderzoeker Michaël Gillon. “Dit is een unieke kans om de details van deze nabije werelden te onsluieren.”

Wanneer een telescoop zijn eerste test- en kalibratie-opnamen maakt, noemen we dat ook wel ‘eerste licht’. Dit is de eerste licht-opname van SPECULOOS. We zien het hart van de Carinanevel. Afbeelding: SPECULOOS Team / E. Jehin / ESO.

Transit-methode
SPECULOOS spoort exoplaneten zoals gezegd op middels de transit-methode. Dat betekent dat de telescopen gedurende langere tijd naar sterren staren, in de hoop de helderheid ervan regelmatig een klein beetje te zien afnemen. Dat kan er namelijk op wijzen dat rond deze sterren een planeet – of meerdere planeten – cirkelen die zo af en toe tussen de moederster en SPECULOOS in staan en zo een klein deel van het sterlicht tegenhouden. Ook andere bekende planetenjagers – zoals de TRAPPIST-South-telescoop – die het beroemde planetenstelsel TRAPPIST 1 ontdekte – en recent stilgevallen ruimtetelescoop Kepler gebruiken de transit-methode om planeten op te sporen. Slechts een klein deel van de tot op heden middels de transit-methode opgespoorde exoplaneten is kleiner of net zo groot als de aarde. SPECULOOS moet daar verandering in brengen. Het observatorium is daar geknipt voor, omdat het uit vier zeer gevoelige telescopen bestaat én zich richt op kleinere sterren. “De telescopen zijn uitgerust met camera’s die zeer gevoelig zijn in het nabij-infrarood,” legt Laetitia Delrez uit. “Deze straling ligt net buiten het bereik van het menselijk oog en is de belangrijkste vorm van straling van de zwakke sterren die SPECULOOS zal bekijken.”

Nog een prachtige eerste licht-opname. Dit keer van de Callisto-telescoop van SPECULOOS. We zien hier de Paardenkopnevel. Afbeelding: SPECULOOS Team / E. Jehin / ESO.

Men verwacht niet alleen dat SPECULOOS rond ultrakoele, kleine sterren verschillende planeten aantreft die net zo groot of kleiner zijn dan de aarde. Men verwacht tevens dat SPECULOOS heel geschikt is voor het opsporen van planeten in de leefbare zone rond hun ster (wat in feite betekent dat deze planeten in theorie vloeibaar water – een belangrijke vereiste voor het ontstaan en in stand houden van leven zoals wij dat kennen). Dergelijke planeten zijn weer heel geschikt voor vervolgwaarnemingen met grote telescopen, zoals de in aanbouw zijnde ELT en James Webb. “Met deze nieuwe telescopen kunnen we aarde-achtige werelden in het nabije heelal gedetailleerder onderzoeken dan we ons tien jaar geleden konden inbeelden,’ stelt Gillon. “Dit zijn enorm spannende tijden voor het exoplanetenonderzoek.”

Nog eentje dan: de eerste licht-opname van de Europa-telescoop van SPECULOOS. We zien hier het Zuidelijke Windmolenstelsel (M83). Afbeelding: SPECULOOS Team / E. Jehin / ESO.

Bronmateriaal

"Eerste licht voor SPECULOOS" - ESO

Afbeelding bovenaan dit artikel: tau-tec GmbH

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd