Sterrenkunde: alles wat je wil weten! #3

rsz_sterrenkunde1

Waarom is Pluto geen planeet meer? Waarom valt de maan niet op de aarde? En is het mogelijk om sneller te reizen dan het licht? Al jouw prangende vragen over sterrenkunde worden beantwoord in de reeks: ‘Sterrenkunde: alles wat je wil weten’!

Volgend jaar komt de New Horizons-ruimtesonde aan bij de dwergplaneet Pluto. We krijgen dan de eerste scherpe beelden te zien van Pluto en haar manen.
Volgend jaar komt de New Horizons-ruimtesonde aan bij de dwergplaneet Pluto. We krijgen dan de eerste scherpe beelden te zien van Pluto en haar manen.
Waarom is Pluto geen planeet meer?
In 2006 bepaalde de Internationale Astronomische Unie dat Pluto niet langer een planeet was. Ruim 70 jaar na de ontdekking van de negende planeet, bestond het zonnestelsel weer uit acht planeten. Maar waarom eigenlijk?

Lange tijd dachten wetenschappers dat Pluto het enige grote object na Neptunus was. Natuurlijk wisten zij dat er een mysterieuze gordel van objecten achter Pluto lag – waar ook kometen vandaan kwamen – maar grote objecten werden niet gespot. Vanaf 1992 veranderde dit, toen het eerste Kuipergordelobject werd gevonden. Het hoogtepunt volgde in 2005, toen astronomen Eris ontdekten. Eris is even groot en zwaar als Pluto. Astronomen wisten niet goed hoe zij Eris moesten labelen: was het inderdaad een planeet?

In 2006 is afgesproken dat alleen ronde objecten die hun eigen omgeving hebben ‘schoongeveegd’ planeten zijn. Dit betekent dat een object zwaar genoeg moet zijn om andere kleinere objecten in zijn buurt uit hun baan te slingeren. Dit is Pluto niet gelukt, want in de Kuipergordel zijn veel soortgelijke objecten te vinden. Pluto heet dus een dwergplaneet, net als zijn ijskoude broertje Ceres.

Ieder jaar wordt de afstand tussen de maan en de aarde drie centimeter groter.
Ieder jaar wordt de afstand tussen de maan en de aarde drie centimeter groter.

Waarom valt de maan niet op de aarde?
De aarde heeft een bepaald gewicht. Dankzij deze massa oefent onze planeet zwaartekracht uit op andere massa, bijvoorbeeld op de maan. De maan wordt dus naar de aarde getrokken. Maar waarom valt de maan dan niet op de aarde?

Stel, je hebt een tennisbal in je hand. Laat deze tennisbal los. Je ziet dat deze bal direct op de grond valt. Maar wanneer je de tennisbal weggooit, zal de bal later op de grond vallen. Wat als je zó hard gooit, dat de boog van de bal evenwijdig loopt aan de ronding van de aarde? In dat geval zal de bal nooit vallen, of hij moet ergens door afgeremd worden of ergens tegenaan botsen.

Dit geldt ook voor onze maan. De maan is in een continu vrije val om de aarde. Door de hoge snelheid maakt de maan zo’n grote boog, dat hij om de aarde heen valt. Dit geldt ook voor de aarde. Onze planeet valt om de zon heen, waardoor we niet worden opgeslokt door onze moederster, maar tevens niet afdrijven naar koude delen van het zonnestelsel.

Ook het internationale ruimtestation valt om de aarde, waardoor astronauten gewichteloosheid ervaren. Stel, het ruimtestation blijft op één plek hangen, dan zou het station aangetrokken worden door de aarde en uiteindelijk neerstorten.

Een manier om sneller te reizen dan het licht is om via wormgaten te reizen, maar wetenschappers twijfelen over het bestaan van wormgaten. Daarnaast is het de vraag of we door dit soort gaten kunnen reizen.
Een manier om sneller te reizen dan het licht is om via wormgaten te reizen, maar wetenschappers twijfelen over het bestaan van wormgaten. Daarnaast is het de vraag of we door dit soort gaten kunnen reizen.
Is het mogelijk om sneller te reizen dan het licht?
Licht reist met een snelheid van ruwweg 300.000 kilometer per seconde. De afstand van de aarde naar de maan is 300.000 kilometer, dus licht is een seconde onderweg van de maan naar de aarde. We zien de maan dus altijd zoals deze één seconde geleden was. De zon zien we met een vertraging van acht minuten, omdat het licht acht minuten onderweg is.

Niets kan sneller reizen dan het licht. Dit komt omdat dingen die massa hebben, zoals atomen, altijd een beetje worden tegengehouden. Om objecten snel te laten reizen is veel energie nodig. En dan nog is het onmogelijk om de lichtsnelheid te bereiken.

Het lijkt soms dat bepaalde objecten sneller gaan dan het licht, maar dat is gezichtsbedrog. Verre sterrenstelsels bewegen met een snelheid hoger dan de lichtsnelheid van ons af. In werkelijkheid bewegen ze niet, maar wordt de ruimte tussen sterrenstelsels en clusters groter. Het heelal dijt namelijk uit.

Boekentip

Wil je deze zomer tijdens je vakantie meer leren over sterrenkunde? Het boek ‘Sterrenkunde voor in bed, op het toilet of in bad‘ van Sarah Brands is een aanrader. In 56 korte hoofdstukjes leer je alles over ons zonnestelsel en het heelal.

Hoe weten we of er leven is op exoplaneet?
Het is dé zoektocht van de 21ste eeuw: de zoektocht naar buitenaards leven. De kans is groot dat we eerst sporen van microscopisch of niet-intelligent leven gaan ontdekken, omdat de kans dat een exoplaneet intelligent leven huisvest veel kleiner is. Kijk maar naar de aarde. Door een samenloop van omstandigheden is de aap geëvolueerd en ontstond er intelligent leven: de kans dat dit niet zou gebeuren was veel groter.

De aarde bevindt zich in de Goldilocks zone van de zon. In dit gebied kunnen planeten water in vloeibare vorm vasthouden. Het is er niet te warm, waardoor water verdampt. Ook is het niet te koud, waardoor water bevriest. Wetenschappers zijn op zoek naar exoplaneten die in de Goldilocks zone om andere sterren wonen. Met een beetje geluk kan leven op dit soort planeten ontstaan.

Maar hoe ontdekken we of er leven is of niet? Dit kunnen wetenschappers doen door naar het spectrum van een exoplaneet te kijken. Stel, een exoplaneet beweegt voor zijn moederster langs, dan reist het licht van de ster door de atmosfeer van de planeet naar de aarde. Kortom, het licht vertelt welke stoffen er aanwezig zijn in de atmosfeer van de exoplaneet, bijvoorbeeld methaan en zuurstof. We kunnen de samenstelling van de atmosfeer van een exoplaneet vergelijken met de samenstelling van onze eigen atmosfeer. Om dit te meten zijn goede apparaten nodig. De verwachting is dat we binnen tien jaar de tools hebben om dit soort metingen te doen.

De leefbare zone rondom een ster is het groene gebied. Zoals je ziet is de leefbare zone van een grote ster verder verwijderd dan de leefbare zone van een kleinere ster. De aarde bevindt zich in de leefbare zone van de zon (Goldilocks zone), terwijl Venus net in de rode zone zit en Mars deel uitmaakt van de blauwe zone.
De leefbare zone rondom een ster is het groene gebied. Zoals je ziet is de leefbare zone van een grote ster verder verwijderd dan de leefbare zone van een kleinere ster. De aarde bevindt zich in de leefbare zone van de zon (Goldilocks zone), terwijl Venus net in de rode zone zit en Mars deel uitmaakt van de blauwe zone.

Lees ook het eerste deel van deze reeks en het tweede deel van deze reeks. Heb jij een vraag over sterrenkunde? Mail ons jouw vraag via het contactformulier en wellicht staat jouw vraag de volgende keer in deze rubriek! Op 28 september verschijnt de laatste editie van sterrenkunde voor beginners!

Bronmateriaal

Scientias archief

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd