Stijgende zeespiegel leidt tot minder uitbarstingen op Griekse vulkaaneilanden

En ook de activiteit van veel andere vulkaaneilanden wordt waarschijnlijk beïnvloed door wat de zeespiegel doet.

Dat schrijven onderzoekers in het blad Nature Geoscience. Ze baseren zich op onderzoek op Santorini: een ringvormige eilandengroep in de Egeïsche Zee, met in het hart een volledig met zeewater gevulde caldera die nog herinnert aan een enorme uitbarsting in de zeventiende eeuw voor Christus. De onderzoekers brachten de uitbarstingen die hier in de afgelopen 360.000 jaar plaatsvonden in kaart. Dat waren er – afgaand op puim- en aslagen in mariene sedimenten nabij de vulkaan – zo’n 211. Vervolgens keken de onderzoekers ook naar het niveau van de zeespiegel ten tijde van elk van deze uitbarstingen. En wat blijkt? Maar liefst 208 van de 211 uitbarstingen vonden plaats toen de zeespiegel zo’n 40 meter lager lag dan vandaag de dag het geval is.

Massa
Het wijst erop dat de vulkaan veel gemakkelijker uitbarst bij een lage zeespiegel. “We weten al dat wanneer ijskappen zich terugtrekken, het vulkanisme in die gebieden (waar de ijskappen zich bevinden, red.) toeneemt,” zo vertelt onderzoeker Chris Satow. “Dus het is niet echt een verrassing dat wanneer de zeespiegel daalt, de activiteit van vulkanische eilanden toeneemt. Beide situaties zijn namelijk het gevolg van hetzelfde proces: de verwijdering van massa (in de vorm van ijs of water) van de aardkorst. Dat resulteert in scheuren in de korst en magma kan via die scheuren naar het oppervlak reizen.”

“Het is echter heel lastig gebleken om dit voor vulkanische eilanden te bewijzen, omdat de meeste sporen van erupties of door de zee zijn weggevaagd of door latere erupties zijn weggeblazen. Santorini is heel uniek, omdat het prachtig bewaard gebleven sporen van vulkanische activiteit bezit die tot wel 400.000 jaar oud zijn.”

Theorie en praktijk
En het ‘archief’ van Santorini onderschrijft de theorie: bij een lagere zeespiegel vinden er meer erupties plaats. En als de zeespiegel stijgt, nemen de erupties af. “De breuken kunnen zich dan helen en dat resulteert in minder erupties aan het oppervlak.”

Doordat de zeespiegel sinds de laatste ijstijd aanzienlijk is gestegen en nu ook door toedoen van klimaatverandering stijgt, mogen we verwachten dat relatief kleine erupties op Santorini steeds zeldzamer worden. Maar de kans op grote, explosieve erupties blijft even groot. “Bij heel grote erupties worden grote volumes magma in een vulkaansysteem geïnjecteerd en die kunnen zelf al leiden tot het ontstaan van breuken in de korst waardoor magma aan het oppervlak komt,” legt Satow uit. “De kleinere erupties hebben, in ieder geval in het geval van Santorini, wat hulp nodig van een lage zeespiegel.”

Andere eilanden
Hoewel het onderzoek enkel handelt over Santorini, gelden de resultaten waarschijnlijk ook voor andere vulkanische eilanden. “Maar hoe gevoelig een vulkanisch eiland voor veranderingen in het niveau van de zeespiegel is, is afhankelijk van veel factoren,” benadrukt Satow. “Bijvoorbeeld van de dikte van de aardkorst en hoe diep de magma zit. Dus sommige eilanden – zoals Santorini – zijn er heel gevoelig voor, terwijl de zeespiegel op andere vulkaaneilanden misschien juist helemaal geen invloed heeft.”

Het is al veel langer bekend dat vulkanen van invloed kunnen zijn op het klimaat. Zo bracht de Pinatubo-vulkaan op de Filipijnen in 1991 zoveel zwaveldioxide en as in de atmosfeer dat de aarde in de jaren erna naar schatting tot wel 1 graad Celsius afkoelde. “Veel minder bekend is dat het klimaat op lange tijdschalen ook vulkanen kan beïnvloeden,” stelt Satow. En het is goed om daar ook rekening mee te gaan houden. “Wanneer nu een inschatting wordt gemaakt van hoe gevaarlijk een vulkaan is, wordt er vanuit gegaan dat deze vulkaan zich in de toekomst net zo gedraagt als in het verleden. Maar nu weten we dat de zeespiegel van invloed is op hun activiteit.” En rekening houdend met het feit dat het niveau van de zeespiegel in het verleden heel anders was dan nu (zo lag deze in de laatste ijstijd tot wel 100 meter lager), kunnen we er dus niet zomaar van uitgaan dat een vulkaan zich nu net zo gedraagt als pak ‘m beet 20.000 jaar geleden. “Dus we stellen voor om het gevaar dat vulkanische eilanden lopen voortaan in te schatten in de context van het huidige en toekomstige niveau van de zeespiegel.”

Bronmateriaal

"" - Oxford Brookes University
Interview met Chris Satow
Afbeelding bovenaan dit artikel: Russell_Yan from Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd