Stofschijf van oude ster lijkt verrassend veel op stofschijf rond jonge ster

De Very Large Telescope trakteert ons op de scherpste opname die ooit van een stofschijf rond een oude ster is gemaakt. En de beelden zijn zeer verrassend!

Wat blijkt? De stofschijf rond een oude ster toont opvallend veel overeenkomsten met de stofschijf rond een jonge ster.

Jonge ster
Veel jonge sterren worden omringd door een schijf die bestaat uit stof en gas. Een groot deel van dat materiaal wordt door de straling van de ster weggeblazen. Maar voor dat gebeurt, kunnen deeltjes in die schijf samenklonteren en planeten vormen. Wetenschappers hebben door de jaren heen al een goed beeld gekregen van de stofschijven rond jonge sterren; er zijn namelijk voldoende jonge sterren met stofschijven bij de aarde in de buurt te vinden.

Resolutie

Nog niet eerder zijn zulke scherpe beelden gemaakt van een stofschijf rond een oude ster. “De resolutie is zo groot dat we van een afstand van tweeduizend kilometer de grootte en vorm van een 1-euromunt zouden kunnen bepalen,” aldus onderzoeker Jacques Kluska.

Oude ster
Lastiger was het om een beeld te krijgen van oude sterren met een stofschijf. Oude sterren verkrijgen hun stofschijf wanneer het einde van hun leven nadert. De sterren veranderen dan in een rode reus en stoten materiaal uit. Dat materiaal vormt dan de stofschijf. En nu is het onderzoekers dan eindelijk gelukt om een gedetailleerde foto te maken van de stofschijf rond zo’n oude ster. En dat betekent dat we voor het eerst de stofschijf van een jonge ster in detail kunnen vergelijken met de stofschijf rond een oude ster.

Dubbelster
De onderzoekers maakten de beelden met behulp van de Very large Telescope Interferometer van de ESO-sterrenwacht in Chili. Ze richtten de telescoop op de oude dubbelster IRAS 08544-4431. Deze dubbelster bevindt zich op ongeveer 4000 lichtjaar afstand en bestaat uit een rode reuzenster (omringd door materiaal dat hij zelf heeft uitgestoten) en een minder ver ontwikkelde normale ster die op kleine afstand om de rode reus heen draait).

De stofschijf rond het hechte paar oude sterren IRAS 08544-4431. Afbeelding: ESO.
De stofschijf rond het hechte paar oude sterren IRAS 08544-4431. Afbeelding: ESO.

Afgebakend
Wat het meest opvalt op de beelden, is een duidelijk afgebakende ring. De binnenrand van deze stofring bevindt zich precies op de plek waar onderzoekers deze voorafgaand aan hun studie verwachtten. Dichter bij de sterren zou het stof – door toedoen van de intense straling van de sterren – verdampen. “Tot onze verrassing hebben we ook een zwakkere gloed ontdekt, die waarschijnlijk afkomstig is van een kleine accretieschijf rond de begeleidende ster,” vertelt onderzoeker Michel Hillen. “We wisten dat het om een dubbelster ging, maar hadden niet verwacht dat we de begeleider direct zouden zien.”

Zoals gezegd zijn er flink wat overeenkomsten tussen de stofschijf rond jonge sterren en de stofschijf rond oude sterren. Dat roept een interessante vraag op. Rond jonge sterren kunnen uit die stofschijf planeten geboren worden. Kan datzelfde gebeuren rond oude sterren? Dat is nu nog onduidelijk, maar de geboorte van een tweede generatie planeten rond een oude ster lijkt tot de mogelijkheden te behoren.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd