De strijd tegen nep-nieuws: kan een vaccin helpen?

Britse onderzoekers komen met een ‘vaccin’ dat het effect van nep-nieuws flink kleiner maakt.

Wanneer mensen gevaccineerd worden tegen een bepaald virus, worden ze blootgesteld aan een verzwakte versie ervan. En dat is genoeg om ze beter bestand te maken tegen het virus. Kunnen we op vergelijkbare manier mensen ook beter bestand maken tegen nep-nieuws? Onderzoekers van de universiteit van Cambridge denken van wel. “Verkeerde informatie kan zich verspreiden en vermenigvuldigen als een virus,” stelt onderzoeker Sander van der Linden. “Wij wilden kijken of we er een vaccin tegen konden vinden.”

Meer weten…

…over de consensus omtrent antropogene klimaatverandering onder wetenschappers? Lees er hier alles over!

Klimaatverandering
De onderzoekers richtten zich op nep-nieuws over klimaatverandering. Eerst zochten ze uit wat op dit moment het meest overtuigende nep-nieuws over klimaatverandering is. Daarbij kwamen ze uit op de stelling dat wetenschappers het er niet over eens zijn dat de klimaatverandering door mensen veroorzaakt wordt. Deze stelling wordt zogenaamd onderschreven door het Oregon Global Warming Petition Project. Deze website beweert een petitie te bezitten die ondertekend is door meer dan 31.000 Amerikaanse onderzoekers die stuk voor stuk stellen dat er geen bewijs is dat door mensen uitgestoten CO2 verantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde. Haaks op dat nep-nieuws staat een recent wetenschappelijk onderzoek dat stelt dat 97 procent van de onderzoekers het erover eens is dat klimaatverandering door mensen veroorzaakt wordt.

Procentpunten
De onderzoekers vroegen meer dan 2000 proefpersonen – mannen en vrouwen van allerlei leeftijden, opleidingsniveaus, etc. – wat zij dachten: welk percentage onderzoekers geloofde in antropogene opwarming? Vervolgens kreeg een deel van de proefpersonen het wetenschappelijk onderzoek te zien dat stelde dat 97 procent van de wetenschappers overtuigd is van antropogene klimaatverandering. Opnieuw werd de proefpersonen gevraagd: welk percentage onderzoekers geloofde in antropogene opwarming? Het antwoord op die vraag viel gemiddeld 20 procentpunten hoger uit dan voordat de proefpersonen de studie hadden gelezen. De rest van de proefpersonen kreeg het nep-nieuws te zien: een screenshot van het Oregon Global Warming Petition Project. En ook zij kregen opnieuw de vraag: welk percentage onderzoekers gelooft in de antropogene opwarming? Ook hun antwoord veranderde: het viel gemiddeld 9 procentpunten lager uit dan voordat ze de site van het Oregon Global Warming Petition Project hadden bekeken.

“Tegenstrijdige berichten geven mensen het gevoel dat ze weer terug bij af zijn”

Onbehaaglijk
Sommige proefpersonen kregen eerst het wetenschappelijk onderzoek en daarna de nep-petitie te zien. Tot grote verbazing van de onderzoekers dachten de proefpersonen daarna weer net zo over de consensus onder wetenschappers als voordat ze zowel het wetenschappelijk onderzoek als het nep-nieuws onder ogen hadden gekregen. Het effect dat het wetenschappelijk onderzoek op hun overtuiging had, werd dus uitgewist door het nep-nieuws. “Het is onbehaaglijk als je bedenkt dat nep-nieuws zo’n invloed heeft op onze samenleving,” stelt Van der Linden. “Mensen zijn zich bewust van het debat dat speelt, maar weten niet goed wat ze moeten denken. Tegenstrijdige berichten geven ze het gevoel dat ze weer terug bij af zijn.”

Vaccin
Maar kan een vaccin dan helpen? Ook dat zochten de onderzoekers uit. Ze lieten proefpersonen eerst het wetenschappelijk onderzoek lezen en gaven ze tegelijkertijd één van de twee ‘vaccins’ tegen nep-nieuws. Het eerste vaccin bestond uit een algemene waarschuwing: mensen werden erop gewezen dat sommige politiek gemotiveerde groepen misleidende strategieën gebruiken om het publiek ervan te overtuigen dat er veel debat is onder onderzoekers over antropogene opwarming. Een tweede vaccin viel het Oregon Global Warming Petition Project inhoudelijk aan door bijvoorbeeld te laten zien dat sommige handtekeningen onder de petitie niet kloppen (de petitie is bijvoorbeeld ondertekend door Charles Darwin en de Spice Girls en minder dan 1 procent van de handtekeningen is van klimaatonderzoekers). En daarna kregen de proefpersonen het nep-nieuws te zien. Maar dit keer werd de boodschap van het wetenschappelijk onderzoek (dat stelde dat 97 procent van de onderzoekers gelooft in antropogene opwarming) niet uitgewist door het nep-nieuws. Mensen waren dus weerbaarder tegen het nep-nieuws.

Het volledige onderzoek van Van der Linden en collega’s is verschenen in het blad Global Challenges en hier in te zien.

De cijfers
Heel concreet: mensen die alleen het wetenschappelijk onderzoek zagen, schatten daarna het percentage onderzoekers dat overtuigd is van antropogene opwarming 20 procent hoger in. Mensen die alleen het nep-nieuws zagen, schatten datzelfde percentage daarna 9 procent lager in. Mensen die het wetenschappelijk onderzoek plus het nep-nieuws zagen, schatten het percentage onderzoekers dat overtuigd is van antropogene opwarming daarna net zo hoog in als voordat ze deze informatie onder ogen kregen. Maar: wanneer mensen het eerste vaccin krijgen, schatten ze – na het lezen van het wetenschappelijk onderzoek plus het nep-nieuws – het percentage onderzoekers dat overtuigd is van antropogene opwarming 6,5 procent hoger in. Wanneer mensen het tweede vaccin kregen, viel datzelfde percentage
zelfs 13 procent hoger uit. Daarmee zijn de percentages nog altijd lager dan wanneer mensen alleen het wetenschappelijk onderzoek en geen nep-nieuws tot zich nemen. Maar de ‘schade’ die nep-nieuws aanricht, wordt wel flink beperkt.

“Wat opvallend is, is dat de waarschuwing doorgaans geen averechts effect had op mensen die geneigd zijn om klimaatverandering te verwerpen,” vertelt Van der Linden. “Zij leken niet hun toevlucht te nemen tot samenzweringstheorieën. Er zullen altijd mensen zijn die resistent zijn voor verandering, maar we hebben ontdekt dat de meeste mensen hun beeld aan kunnen passen.”

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd