Ieder aapje is anders: De Big Five van chimpansees ontdekt

chimps

De ene aap is vrolijker dan de ander en weer een andere aap is een geboren leider. Net zoals mensen hebben apen duidelijk een eigen karakter. Wetenschappers ontdekken hoe het karakter van de chimpansee in vijf persoonlijkheidsdimensies onder te verdelen is.

Psychologen zochten lang naar de vijf kernachtige persoonlijkheidsdimensies van mensen, primaatonderzoekers zochten die van de mensaap, de chimpansee. Nu blijken chimpansees vijf persoonlijkheidsdimensies te hebben, net zoals onze ‘Big Five‘ (extraversie, goedaardig, zorgvuldigheid, emotionele stabiliteit en openheid voor ervaringen). De Big Five van de chimpansee is wel iets anders: reactiviteit/onafhankelijkheid, dominantie, openheid, extraversie en inschikkelijkheid en een mogelijke zesde factor: systematisch, maar die moet eerst nog verder onderzocht worden. Het karakter van alle chimpansees zou dus met de vijf termen te beschrijven zijn.

Het idee om de mogelijke persoonlijkheden van chimpansees in kaart te brengen, bestaat al langer. Maar een goede persoonlijkheidsschaal die bij iedere chimpansee klopt, was nog niet gevonden. De problemen rondom eerdere schalen bestonden ofwel doordat geprobeerd werd een persoonlijkheidsschaal van een andere soort aan te passen binnen de soort chimpansees (bottom-down) ofwel doordat er juist totaal geen rekening werd gehouden met de al bestaande schalen (bottom-up). De nieuwe schaal combineert eigenlijk het beste van beide schalen: onderzoekers gebruikten de sterke punten van de bottom-down én die van de bottum-up methoden.

Onderzoek
Vanuit 41 gedragskenmerken, waaronder bijvoorbeeld jaloezie, vriendelijkheid en gierigheid, beoordeelden zeventien mensen die met chimpansees werken in totaal 99 chimpansees. De chimpansees waren tussen de acht en achtenveertig jaar oud. De meeste dieren waren in gevangenschap geboren en grootgebracht door hun moeder. Het verblijf waar ze onderzocht en ‘gekenmerkt’ werden was al minstens twee jaar hun verblijf. Voor het onderzoek hielden verzorgers ook bij hoe de individuele apen zich gedroegen en eventueel veranderden. Deze gegevens gebruikten de onderzoekers om de persoonlijkheid, die toch wel vast ligt, te checken.

Inheemse volkeren

Wetenschappers trokken kortgeleden de Big Five van mensen wel in twijfel. De iedereen omschrijvende kenmerken leken niet van toepassing op de Tsimané-mensen, een inheems volk in Bolivia. Het zijn jagers en boeren die in vrij kleine dorpjes met dertig tot vijfhonderd inwoners leven. Ze komen sinds een jaar of zestig in contact met de moderne wereld, maar vermijden dit contact wel als dat kan. Verder lijkt de Big Five wel universeel te zijn. Waarom het voor de Tsimané-mensen niet klopt, komt wellicht doordat ze anders leven en met andere sociale situaties te maken hebben. Andere vaardigheden, meer primitievere vaardigheden eigenlijk, zijn bij het inheemse volk belangrijker. Wellicht is de persoonlijkheidsstructuur van inheemse volkeren een voorganger van onze Big Five en een nakomer van de Big Five van de chimpansees.

Waarom is het nuttig om te weten in welke persoonlijkheidsdimensie een chimpansee valt? Volgens de hoofdauteur van het onderzoek in de American Journal of Primatology heeft het belangrijke theoretische en praktische implicaties. “Vanuit een academisch oogpunt kunnen de bevindingen informatie bieden voor onderzoeken naar de evolutie van persoonlijkheid,” zegt Hani Freeman van Lincoln Park Zoo. De informatie van de persoonlijkheidsschalen van mensapen geeft hierbij extra inzicht in de evolutie van de menselijke persoonlijkheidskenmerken. “Vanuit praktisch oogpunt kunnen verzorgers van chimpansees in dierentuinen of op andere plekken nu zorg op maat geven op basis van de persoonlijkheid van elk dier.” Een voordeel van de Big Five van de chimpansees is dat het gebruikt kan worden om te voorspellen hoe een aap zich zal gedragen, bijvoorbeeld bij een verhuizing, als een nieuw dier in de groep komt of andere sociale situaties. Met de Big Five -informatie kunnen verzorgers beter anticiperen op verschillen in gedrag.

Bronmateriaal

" Chimpanzees have 5 universal personality dimensions" – Lincoln Park Zoo (via Eurekalert.org).
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Chester Zoo (cc via Flickr.com).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd