Dankzij twee genen van ander organismen – bacteriën – kan het gras RDX voorgoed uit de grond halen.
RDX is een giftig stofje dat in veel militaire explosieven en munitie terug te vinden is. Het stofje staat momenteel te boek als ‘mogelijk kankerverwekkend’ en kan in grote doses een beroerte of beschadigingen aan organen veroorzaken. Wanneer explosieven niet of deels ontploffen kan het stofje lang in het milieu rondwaren. In tegenstelling tot bijvoorbeeld TNT blijft het giftige RDX daarbij niet op één plek hangen. RDX lost namelijk gemakkelijk op in water. “Deeltjes worden verspreid en dan gaat het regenen,” vertelt onderzoeker Stuart Strand. “RDX lost dan op in het regenwater en belandt uiteindelijk in het grondwater.” Soms stroomt het met RDX besmette water dan weg van de militaire bases waarop het werd vrijgelaten en komt uiteindelijk terecht in drinkwaterreservoirs.
Gras
Dat is natuurlijk niet wenselijk en dus besloten Strand en collega’s na te denken over een oplossing. Daarbij kwamen ze al snel uit bij grassen. Wilde grassen halen RDX uit de grond wanneer ze via hun wortels water opnemen, maar zijn niet goed in staat om RDX af te breken. Dus wanneer de planten doodgaan, komt het giftige stofje weer vrij.
Bacteriën
De onderzoekers besloten de grassen een handje te helpen, zodat ze RDX ook echt af kunnen breken. Ze stopten daartoe twee genen van bacteriën die ‘geleerd’ hebben om RDX op te eten en af te breken, in twee soorten gras: Panicum virgatum en Agrostis stolonifera. En het resultaat mag er zijn. De best presterende grassen bleken in het lab in minder dan twee weken tijd alle RDX uit de grond waarin ze groeiden, te verwijderen, zonder dat ze het giftige stofje daarbij in hun bladeren of stengels bewaarden.
Veelbelovend
“Dit is een duurzame en betaalbare manier om vervuilende stoffen van (militaire, red.) oefenterreinen te verwijderen en te vernietigen,” stelt Strand. “De grassen kunnen op die oefenterreinen groeien, zonder dat ze echt onderhouden hoeven te worden. Wanneer een giftig stofje uit munitie in hun omgeving terecht komt, nemen hun wortels RDX op en breken het af alvorens het het grondwater kan bereiken.”
Bacteriën
Het lijkt misschien wat omslachtig, want waarom zetten de onderzoekers niet gewoon de RDX-etende bacteriën in om het giftige stofje op te ruimen? Waarom moeten genen van die bacteriën in planten worden gestopt? Volgens de onderzoekers zijn de bacteriën geen ideale ‘schoonmakers’ omdat ze naast RDX nog andere voedselbronnen nodig hebben die niet altijd op een militair oefenterrein voorhanden zijn. “Als we de wereldwijde schaal van vervuiling door toedoen van explosieven in ogenschouw nemen, zijn planten de enige goedkope en duurzame oplossing voor het opruimen van deze vervuilde gebieden.”
De onderzoekers willen de transgene grassen binnenkort gaan testen op militaire oefenterreinen. Maar dan moeten ze wel zeker weten dat de genetische aanpassingen geen bedreiging vormen voor wilde grassoorten. Strand maakt zich daar niet zo druk over: “Ik denk dat (de inzet van deze grassen, red.) ecologisch gezien acceptabel is, omdat de genen die we geïntroduceerd hebben, vervuilende stoffen in het milieu afbreken en geen schade veroorzaken. Mijns inziens is dit een nuttige technologie die voordelig is voor het milieu en in staat is om gevaarlijke vervuilende stoffen die het resultaat zijn van decennia aan militaire activiteiten te verwijderen.”
