Het treurigste deel van de Stille Oceaan: de begraafplaats voor ruimtevaartuigen

Tientallen overbodig geworden satellieten hebben de afgelopen decennia een laatste rustplaats gevonden in het meest afgelegen deel van de Stille Oceaan.

Ook satellieten hebben het eeuwige leven niet. Op een gegeven moment raakt hun brandstof op. Of komen er satellieten die beter zijn en de oude dus overbodig maken. En dan zit je als bedrijf of ruimtevaartorgansiatie opeens met een overtollig geworden satelliet in je maag. Wat moet je daar nu mee beginnen?

Laat maar hangen
De overbodige satelliet gewoon ‘laten hangen’ is geen optie. Want vroeg of laat zal deze toch stuurloos raken. En dan is de kans groot dat deze in botsing komt met één van de vele andere satellieten in een baan rond de aarde. Wat moet je dan met zo’n overbodige satelliet beginnen? Er zijn twee opties.

De opties
De eerste optie is zorgen dat de satelliet dieper de ruimte in gaat. De satelliet nestelt zich dan in een baan die ongeveer 321 kilometer verder van de aarde verwijderd is dan de meest afgelegen actieve satellieten in een baan rond onze planeet. De andere optie: de satelliet (gecontroleerd) op de aarde neer laten storten.

De locatie van de begraafplaats voor ruimtevaartuigen. Afbeelding: NASA.
De locatie van de begraafplaats voor ruimtevaartuigen. Afbeelding: NASA.
De begraafplaats voor ruimtevaartuigen
Dat laatste klinkt misschien niet direct als een goed idee. Maar je moet bedenken dat de kleinere satellieten die richting de aarde zeilen het oppervlak vaak niet eens halen. Deze verbranden in de atmosfeer. (Delen van) grotere satellieten kunnen de val door de atmosfeer wel overleven, maar vormen doorgaans geen bedreiging voor de mensheid, omdat ze gecontroleerd richting de aarde vallen. Dat betekent dat de missiecontroleurs precies weten waar die satelliet neer gaat komen. En als landingsplek kiezen ze simpelweg het meest afgelegen gebied op aarde. Dit gebied vind je in het zuiden van de Stille Oceaan, op zo’n 3900 kilometer afstand van Wellington (Nieuw-Zeeland). Het gebied wordt ook wel ‘Spacecraft Cemetry‘ (Ruimtevaartuigen Begraafplaats) genoemd. En nee, dat is niet overdreven. Want inmiddels hebben al meer dan 250 door mensen gebouwde objecten afkomstig uit de ruimte er een laatste rustplaats gevonden.

Mir
Wat kun je in dit treurige deel van de Stille Oceaan allemaal vinden (niet dat je er even naartoe kunt duiken, de oceaan is hier 4 kilometer diep)? Nou, een groot deel van het ruimtestation Mir, diverse ruimtevaartuigen die gebruikt zijn voor het bevoorraden van het ISS, maar bijvoorbeeld ook een rakettrap van SpaceX. Of wat daar dan nog van over is, want zo’n reisje door de atmosfeer gaat ook grote objecten natuurlijk niet in de koude kleren zitten. Vaak vallen de objecten tijdens hun reis richting de aarde uiteen. Er is dus niet direct sprake van één landingsplek, maar meer van een spoor van puin. Om daar een beetje een beeld van te krijgen: in het geval van Mir was dat spoor maar liefst 3000 kilometer(!) lang.

Ruimtestation Mir, zo'n drie jaar voor het in de Stille Oceaan landde. Afbeelding: NASA.
Ruimtestation Mir, zo’n drie jaar voor het in de Stille Oceaan landde. Afbeelding: NASA.

Voor- en nadelen
Is zo’n plons in de oceaan nu werkelijk de beste optie? Soms wel. Soms niet. Het hangt een beetje af van de locatie van de satelliet en hoeveel brandstof deze nog heeft. Om een satelliet op de aarde te laten landen, moet deze flink worden afgeremd. En dat kost een hoop brandstof. Vooral voor satellieten die op wat grotere afstand van de aarde cirkelen is het met het oog op de brandstof soms voordeliger om zich van de aarde te verwijderen dan af te remmen en zich naar de aarde toe te haasten. Overigens heeft ook het in de ruimte houden van satellieten nadelen. Nu zitten die satellieten op flinke afstand van de aarde ons nog niet in de weg, maar wie weet wordt dat in de toekomst – als de ruimtevaart weer een flinke stap verder is – wel anders.

Uitdaging
Kapotte of overbodig geworden door mensen gebouwde objecten in de ruimte – ook wel ruimtepuin genoemd – blijven overduidelijk een uitdaging vormen. Jarenlang waren ruimtevaartorganisaties zich daar niet zo van bewust en lieten ze hun kapotte en oude satellieten gewoon ‘hangen’. Tot het opeens wel erg druk werd in een baan rond de aarde en die kapotte satellieten soms op prima werkende satellieten botsten (waarbij vaak nog meer gevaarlijk ruimtepuin ontstond). Langzaam begon het te dagen: overbodige satellieten moesten zo veel mogelijk worden opgeruimd. Eenieder die vandaag de dag een object in een baan rond de aarde brengt, moet een plan hebben om dat object als het overbodig is geworden weer uit die baan te halen. Hetzij door dat object naar de aarde te brengen of verder van de aarde te verwijderen.

Hier zie je een deel van het ruimtepuin in een baan rond de aarde. Ongeveer 95 procent van de objecten in deze afbeelding zijn niet-functionele satellieten. Afbeelding: NASA.
Hier zie je een deel van het ruimtepuin in een baan rond de aarde. Ongeveer 95 procent van de objecten in deze afbeelding zijn niet-functionele satellieten. Afbeelding: NASA.

Gevoelig
Maar voor vele satellieten kwam die bewustwording te laat. Zij zijn reeds door hun brandstof heen en stuurloos. Ze kunnen dus niet meer richting de aarde worden gehaald of verder van de aarde weg worden geduwd. Nog steeds dwalen deze stukken ruimtepuin door de ruimte heen en nog steeds vormen ze soms een bedreiging voor andere satellieten of het internationale ruimtestation. Het is met name het stuurloze afval dat ruimtevaartorganisaties zorgen baart en hoognodig moet worden opgeruimd. Bijvoorbeeld door een satelliet met een grijper die het ruimtepuin pakt en vervolgens in de atmosfeer van de aarde laat vallen. Pas sinds kort zijn er concrete plannen voor zo’n ‘opruimingsdienst’ in de ruimte. Het gaat echter nog maar om experimenten. Of deze ‘vuilniswagens’ ooit echt afval in de ruimte op gaan ruimen, is nog de vraag. Onder meer omdat het politiek gezien allemaal een beetje gevoelig ligt. Zo willen sommige landen niet dat andere landen hun satellieten opruimen, omdat ze bang zijn dat het opruimende land dan ook de hand weet te leggen op de technologie in de satelliet.

WIST JE DAT…

…recent onderzoek suggereert dat ruimtepuin in staat is om een oorlog te veroorzaken?

Zolang mensen in de ruimte actief zijn, zal ruimtepuin een belangrijk vraagstuk blijven. En een duik in het meest afgelegen deel van de Stille Oceaan zal nog veelvuldig het antwoord op dat vraagstuk zijn. Voor bevoorradingscapsules, rakettrappen en misschien uiteindelijk zelfs voor het internationale ruimtestation dat natuurlijk ook niet het eeuwige leven heeft. Het lijkt wat ondankbaar om ruimtesondes, -stations en satellieten die zo’n grote bijdrage hebben geleverd aan onze kennis over het heelal, de aarde en een leven in de ruimte op zo’n 4 kilometer diepte te begraven. Anderzijds zien wij het al helemaal voor ons dat uitzinnige archeologen over vele jaren daar – in de duisternis van de Stille Oceaan – de sporen vinden van onze eerste voorzichtige stapjes in de ruimte. Hopelijk hebben ze het ruimtepuin-probleem tegen die tijd opgelost en wordt er schamper gelachen om die primitieve begraafplaats uit de 20e en 21e eeuw.

Bronmateriaal

NASA
De afbeelding bovenaan dit artikel is gemaakt door NASA.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd