Twee ‘dode’ sterren fuseren en…komen weer tot leven

Het resultaat is een unieke ster, ontdekt in het sterrenbeeld Cassiopeia.

Sterren zoals onze zon genereren energie door kernfusie: waterstof wordt omgevormd tot helium. Wanneer de waterstof op is, vindt er heliumfusie plaats. Maar ook het helium raakt een keer op. Er zijn dan nog wel zwaardere elementen aanwezig, maar tot kernfusie komt het niet meer; de massa van de resterende ster is te klein om de voor fusie van zwaardere elementen vereiste hoge temperaturen te genereren. Omdat er geen fusie meer plaatsvindt, stopt de ster met stralen en koelt deze langzaam af. Wanneer een ster dat stadium bereikt heeft, wordt deze aangeduid met de term ‘witte dwerg’. In principe is de ster dan dood. Maar ergens in onze Melkweg is zo’n witte dwerg erin geslaagd om weer tot leven te komen. En wel door te fuseren met een andere witte dwerg.

WISE
Onderzoekers ontdekten het resultaat van die fusie met behulp van de Wide-field Infrared Survey Explorer (kortweg WISE). Ze spotten in het sterrenbeeld Cassiopeia een nevel met in het hart een zeer heldere ster. Opvallend genoeg gaf die nevel vrijwel alleen infrarode straling en geen zichtbaar licht af. Daarmee had de ster de interesse van de onderzoekers al gewekt. Maar nog interessanter werd het toen bleek dat de ster in het hart van de nevel 40.000 keer helderder was dan onze zon, maar geen waterstof, noch helium herbergde. Kortom: alles wees erop dat het een witte dwerg was. Maar ondertussen was deze ster veel helderder dan een enkele witte dwerg kan zijn.

Fusie
Hoe kon dat toch? Onderzoek wijst uit dat de wetenschappers op een uniek verschijnsel zijn gestuit. “We nemen aan dat hier miljarden jaren geleden op geringe afstand van elkaar twee witte dwergen zijn ontstaan,” vertelt onderzoeker Norbert Langer. “Ze draaiden om elkaar heen, waardoor de ruimtetijd gekromd werd, oftewel zwaartekrachtsgolven ontstonden.” Geleidelijk aan raakten de witte dwergen energie kwijt en werd de afstand tussen de twee dode sterren kleiner. Het kwam tot een fusie, waardoor de totale massa enorm toenam en opeens groot genoeg was voor de fusie van elementen zwaarder dan waterstof of helium. Het resultaat: de ster is weer gaan schijnen. “Een extreem zeldzaam verschijnsel,” aldus onderzoeker Götz Gräfener. “Er zijn waarschijnlijk nog geen half dozijn van zulke objecten in de Melkweg en wij hebben er eentje ontdekt.”

Door de handen ineen te slaan hebben de twee witte dwergen in feite een tweede leven gekregen. Maar ook dat tweede leven is begrensd. Naar verwachting valt de kernfusie in de ster, bij gebrek aan te fuseren elementen, al over een paar duizend jaar opnieuw stil. De vrij zware ster die door de fusie van de twee witte dwergen is ontstaan zal dan onder zijn eigen gewicht ineenstorten en transformeren tot een neutronenster die slechts enkele kilometers breed is, maar meer weegt dan ons complete zonnestelsel.

Bronmateriaal

"Stellarer Paartanz mit dramatischem Ende" - Universität Bonn
Afbeelding bovenaan dit artikel: Vasilii Gvaramadze / Universität Moskau

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd