Het Newgrange-ganggraf is ouder dan de piramides en zelfs ouder dan Stonehenge. En eindelijk weten we wie hier begraven werden.
Het is zonder enige twijfel de bekendste prehistorische vindplaats van Ierland: Newgrange. Het ganggraf werd meer dan 5000 jaar geleden gebouwd en bestaat uit een ronde heuvel, met daarin een gang die naar verschillende (graf)kamers leidt.
Midwinter
Het ganggraf is duidelijk met oog voor detail aangelegd. Zo hebben de bouwers de ingang van de centrale hal zo georiënteerd dat deze op de kortste dag van het jaar wijst naar de plaats waar de zon opkomt. En doordat er boven de ingang van de centrale hal een opening is gemaakt, kan de zon – alleen in de ochtenden rond midwinter – haar stralen via die opening in de hal werpen, waardoor deze prachtig wordt verlicht.
Hoewel er al behoorlijk wat onderzoek naar het ganggraf is gedaan, is tot op de dag van vandaag weinig bekend over de mensen die het aanlegden. Ook weten we niet precies wie er in het indrukwekkende graf ter ruste werden gelegd. Maar een nieuw onderzoek – verschenen in het blad Nature – lijkt een tipje van de sluier op te lichten. Een analyse van het genoom van een man die in het hart van het monument is begraven, wijst erop dat de man geboren is uit incest.
Incest
“Ik heb nog nooit zoiets gezien,” stelt onderzoeker Lara Cassidy. “We erven allemaal twee kopieën van een genoom. Eentje van onze moeder en eentje van onze vader. En de kopieën die dit individu had, lijken extreem op elkaar, wat wijst op incest. Sterker nog: onze analyse wijst uit dat zijn ouders eerstegraads familieleden waren.” Dat betekent dat het broer en zus kunnen zijn geweest, maar ook vader en dochter, bijvoorbeeld.
Elite
Eerstegraads incest is – om culturele en biologische redenen – vrijwel overal een taboe. De enige kringen waarin het in het verleden doorgaans wel geaccepteerd werd, zijn elitaire kringen. Denk aan koninklijke families die zichzelf als goddelijk zagen (bijvoorbeeld de farao’s). Dat ook deze man in het hart van Newgrange uit zo’n relatie voortkomt, wijst er volgens de onderzoekers sterk op dat hij tot de elite behoorde. Ze wijzen er daarbij op dat de elite zich middels incest verder van het ‘gewone’ volk distantieerde en de machtspositie en hiërarchie in de samenleving verstevigde. Vaak zie je dan ook dat dynastieke incest gepaard gaat met grote, publieke rituelen en extravagante monumenten die hetzelfde doel dienen: onderscheid maken tussen de elite en ‘de rest’. “De uitzonderlijke locatie van het skelet van de man (in Newgrange, red.) komt overeen met de ongeëvenaarde aard van zijn genoom,” stelt onderzoeker Dan Bradley. “De prestige van het graf wijst erop dat het om een sociaal goedgekeurde relatie ging en getuigt van zo’n extreme hiërarchie dat de enige partners die goed genoeg waren voor de elite, familieleden waren.”
Andere vondsten
De onderzoekers analyseerden niet alleen het genoom van deze ene man. Maar ook dat van 43 andere prehistorische personen, waaronder mensen die in ganggraven in de omgeving werden begraven. Wat opvalt, is dat ook daar verschillende familieleden van de man in Newgrange tussenzaten. Zij werden zelfs in tomben op 150 kilometer afstand van Newgrange teruggevonden. “Het lijkt erop dat we hier te maken hebben met een machtige, uitgebreide familie die in veel gebieden op het eiland gedurende zeker een half millennium toegang had tot elitaire graven,” aldus Cassidy.
Ook stuitten de onderzoekers tijdens hun studie op de resten van een jong kind dat zo’n 5500 jaar geleden begraven werd in Poulnabrone, een graf dat in het westen van Ierland ligt. Een analyse van het genoom wijst uit dat het kind een extra chromosoom 21 en dus het Syndroom van Down had. Het is volgens de onderzoekers het oudste geval van het Syndroom van Down dat tot op heden is ontdekt. Vervolgonderzoek wijst uit dat het kind borstvoeding kreeg. Dat wijst er in combinatie met het prestigieuze graf waarin het werd gelegd, op dat zichtbare uiterlijke verschillen in een ver verleden geen reden waren om het kind anders te behandelen of een elitair graf te ontzeggen.
Op basis van de stoffelijke resten konden de onderzoekers ook meer zeggen over het dieet van de mensen die deze monumenten bouwden en zich erin lieten begraven. Volgens de onderzoekers werden de prehistorische monumenten – zoals Newgrange – gebouwd door boeren die naar Ierland migreerden en langzaam maar zeker de plaats innamen van de reeds aldaar levende jagers en verzamelaars. Het was daarbij niet zo dat de jagers en verzamelaars werden uitgeroeid; het lijkt er meer op dat zij werden opgenomen in de samenleving van de boeren. Zo doken er bij sommige boeren in de – op basis van hun genetische informatie opgestelde – stamboom ook jagers en verzamelaars op. Het genoom van die jagers en verzamelaars wijst er weer op dat zij nauwverwant waren aan jagers en verzamelaars die in Europa en Groot-Brittannië leefden. Wel zijn er behoorlijke verschillen in het genoom an de jagers en verzamelaars die in Ierland belandden en hun familieleden in Europa en Groot-Brittannië, als gevolg van het feit dat Ierland in de prehistorie al vrij geïsoleerd lag. Terwijl er tussen Groot-Brittannië en Europa nog lang een landbrug lag, was Ierland door water van Groot-Brittannië gescheiden en voor de avontuurlijker aangelegde jagers en verzamelaars alleen bereikbaar per primitieve boot.
