Uranus blijkt röntgenstraling af te geven

Hoewel dit voornamelijk te maken lijkt te hebben met de zon, zouden ook de ringen van Uranus een vinger in de pap kunnen hebben.

Uranus is misschien wel de meest raadselachtige planeet in ons zonnestelsel. De planeet – die 64 keer groter is dan de aarde – heeft verscheidende ringen en draait op zijn kant, waardoor hij anders is dan alle andere planeten. Omdat de ijsreus tot op heden alleen nog maar een bezoekje heeft gekregen van ruimtesonde Voyager 2, vertrouwen astronomen voornamelijk op krachtige telescopen zoals Chandra en Hubble om meer over de verre en koude planeet te weten te komen. En dat leidt nu tot een nieuwe ontdekking.

Meer over Uranus
Uranus is een vreemde eend in de bijt. In tegenstelling tot elke andere planeet in ons zonnestelsel draait Uranus bijna perfect op zijn kant – als een varken aan het spit – en voltooit elke 17 uur een tonrol. Bovendien vertoont het magnetische veld ten opzichte van de rotatieas een hoek van 60 graden. Dus terwijl de planeet ronddraait, wiebelt de magnetosfeer als een slecht gegooide bal. Dit is zo vreemd, dat wetenschappers nog steeds niet precies weten hoe ze dit moeten modelleren.

In de nieuwe studie bogen de onderzoekers zich over beelden van Uranus vervaardigd door NASA’s Chandra röntgenobservatorium in 2002 en in 2017. Deze ruimtetelescoop doet astronomische waarnemingen in het röntgengebied. Op aarde zijn die niet mogelijk omdat röntgenstraling niet door de aardatmosfeer kan dringen. Het leidt tot een interessante ontdekking. Want de onderzoekers zagen in de eerste set gegevens dat Uranus duidelijke röntgenstralen afgaf. Bovendien zagen ze een mogelijke uitbarsting van röntgenstralen in de gegevens die vijftien jaar later zijn verzameld.

Zon
Wat ervoor zorgt dat Uranus röntgenstralen uitzendt? Het korte antwoord: voornamelijk de zon. Uranus is overigens niet de enige die röntgenstralen blijkt af te geven. Astronomen weten dat ook Jupiter en Saturnus röntgenlicht verstrooien dat door de zon wordt afgegeven, vergelijkbaar met hoe de atmosfeer van de aarde het licht van de zon verstrooit. Hoewel de onderzoekers aanvankelijk dachten dat de meeste gedetecteerde röntgenstralen afkomstig zouden zijn van verstrooiing, zijn er opwindende aanwijzingen dat er mogelijk ook nog iets anders achterzit.

Ringen
De onderzoekers vermoeden dat ook de ringen van Uranus röntgenstralen produceren. Dit is tevens het geval voor de ringen van Saturnus. Hoe dat precies zit? Uranus is omgeven door geladen deeltjes zoals elektronen en protonen. Als deze energetische deeltjes tegen de ringen botsen, kunnen ze ervoor zorgen dat de ringen gaan gloeien in röntgenstraling. Een andere mogelijkheid is dat tenminste een deel van de röntgenstralen afkomstig is van aurora’s (die op aarde in de vorm van kleurrijke lichtshows aan de nachtelijke hemel verschijnen) op Uranus; een fenomeen dat eerder al in andere golflengten op de planeet is waargenomen.

Aurora
Uranus is een bijzonder interessant doelwit voor röntgenwaarnemingen vanwege de al eerder genoemde ongebruikelijke oriëntatie van zijn rotatieas en magnetisch veld. Terwijl de rotatie- en magnetische veldassen van de andere planeten in ons zonnestelsel bijna loodrecht op het vlak van hun baan staan, is de rotatieas van Uranus bijna evenwijdig aan zijn baan rond de zon. Bovendien is zijn magnetische veld weer op een andere manier gekanteld en verschoven ten opzichte van het centrum van de planeet. Dit kan resulteren in complexe en variabele aurora’s. Verdere analyse van Uranus’ röntgenemissies zou dan ook nieuw licht op deze intrigerende processen kunnen werpen.

Als ook andere waarnemingen de bevindingen uit deze studie bevestigen, zou dit grote implicaties kunnen hebben voor ons begrip over Uranus. Maar dat niet alleen. Als we er namelijk achter weten te komen waar de gedetecteerde röntgenstralen van Uranus precies door veroorzaakt worden, zou dit astronomen tevens kunnen helpen om te gaan begrijpen hoe andere exotische objecten in het heelal – denk aan groeiende zwarte gaten en neutronensterren – röntgenstralen uitzenden.

Wist je dat…

…de atmosfeer van Uranus langzaam maar zeker de ruimte in lekt? Deze atmosferische lekkage wordt aangedreven door het magnetische veld van de planeet. Het is een interessante bevinding, die nieuwe vragen oproept over de unieke magnetische omgeving van Uranus. Lees hier snel verder!

Bronmateriaal

"First X-rays from Uranus Discovered" - NASA

Afbeelding bovenaan dit artikel: NASA/CXO/University College London/W. Dunn et al; Optical: W.M. Keck Observatory

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd