Veelbelovende aardachtige planeet ontdekt in oude Kepler-data

De planeet blijkt in meerdere opzichten sterk op de onze te lijken.

Onderzoekers hebben wederom een bijzondere exoplaneet aangetroffen verstopt in oude Kepler-data. Het gaat om een aardachtige planeet die tot Kepler-1649c is gedoopt. Een bijzondere vondst. Want van alle exoplaneten die de inmiddels gepensioneerde ruimtetelescoop heeft opgeduikeld – dat zijn er zo’n 2600 – blijkt Kepler-1649c qua grootte en geschatte temperatuur het meest op onze aarde te lijken.

Kepler-1649c
De nieuw ontdekte exoplaneet heeft een rotsachtige samenstelling en bevindt zich op zo’n 300 lichtjaar afstand van de aarde. Kepler-1649c cirkelt in de leefbare zone rond zijn moederster – een rode dwerg -, wat betekent dat er mogelijk vloeibaar water op het oppervlak van de planeet voorkomt. De planeet bevindt zich zo dichtbij zijn moederster, dat een jaar op Kepler-1649c gelijk staat aan slechts 19,5 aardse dagen. Daarnaast is Kepler-1649c slechts 1,06 keer groter dan onze eigen planeet en ontvangt ongeveer 75 procent van de hoeveelheid sterlicht dat de aarde van de zon ontvangt. Dit betekent dat de temperatuur van de exoplaneet mogelijk ook vergelijkbaar is met die van de aarde.

Meer over rode dwergsterren
Rode dwergsterren (M-sterren) zijn de meest voorkomende en langstlevende sterren in het heelal. Ze zijn een stukje kleiner en koeler dan onze eigen zon. In de zoektocht naar leefbare planeten hadden onderzoekers lang hun pijlen gericht op rode dwergsterren. Dat komt omdat ze vaak rotsachtige planeten te herbergen. En sommige van deze aardachtige werelden draaien ook nog eens in de leefbare zone. Al deze ingrediënten samen maken rode dwergen erg interessant in de zoektocht naar buitenaards leven. De laatste tijd is er echter een verschuiving zichtbaar naar oranje dwergsterren (K-sterren). Dat komt omdat planeten die rond rode dwergen cirkelen vaak gebombardeerd met gevaarlijke röntgen- en ultraviolette (UV) straling, die tot honderdduizenden keren intenser kan zijn dan wat de aarde van de zon ontvangt. Omcirkelende exoplaneten zijn daardoor hun leven niet zeker en kunnen ieder moment van hun atmosfeer beroofd worden. Het betekent dat deze planeten mogelijk kurkdroog zijn. Al kunnen er natuurlijk altijd uitzonderingen zijn…

Al met al lijkt Kepler-1649c behoorlijk wat overeenkomsten te vertonen met onze eigen planeet. “Deze intrigerende, verre wereld geeft ons nog meer hoop dat er een tweede aarde tussen de sterren op ontdekking ligt te wachten,” zegt onderzoeker Thomas Zurbuchen. Al moeten we niet te vroeg juichen. Er is namelijk nog veel over de nieuw ontdekte exoplaneet onbekend. Zo weten we nog niets over zijn mogelijke atmosfeer, die invloed heeft op de temperatuur van de planeet. Toch is Kepler-1649c reuze interessant voor wetenschappers die jagen op planeten met mogelijk bewoonbare omstandigheden. Want hoewel er wel andere exoplaneten zijn gevonden die ongeveer even groot zijn als de aarde – zoals TRAPPIST-1f en mogelijk Teegarden c – en we ook weten dat op sommige exoplaneten een vergelijkbare temperatuur heerst als op aarde – denk aan TRAPPIST-1d en TOI 700d – is er nog nooit een exoplaneet gevonden die zowel qua grootte, als qua temperatuur zo erg op de aarde lijkt. En tel daar nog eens bij op dat Kepler-1649c zich ook nog eens in de leefbare zone bevindt.

Een vergelijking tussen de aarde en Kepler-1649c. Afbeelding: NASA/Ames Research Center/Daniel Rutter

Ontdekking
De onderzoekers kwamen de bijzondere exoplaneet op het spoor door handmatig door oude Kepler-data heen te spitten. Hieruit blijkt maar weer dat niet alles zomaar geautomatiseerd kan worden. Eerder ontwikkelden wetenschappers namelijk een speciaal algoritme – Robovetter genaamd – om door de enorme bulk aan gegevens verzameld door ruimtetelescoop Kepler heen te komen. En op zich is dat best handig. Kepler zocht namelijk naar planeten met behulp van de transitmethode, wat betekent dat hij jarenlang naar sterren staarde in de hoop de helderheid van een ster periodiek te zien afnemen. Zo’n regelmatige afname in helderheid kan er namelijk op wijzen dat rond die ster een planeet cirkelt die af en toe tussen Kepler en de ster in staat en een deel van het sterlicht tegenhoudt. Meestal worden die dipjes echter door andere fenomenen dan planeten veroorzaakt. Denk aan natuurlijke veranderingen in helderheid van een ster of andere voorbijrazende kosmische objecten. Het is vervolgens Robovetter’s taak om die dipjes aan het licht te brengen die mogelijk wel door planeten worden veroorzaakt.

Vals-positief
Hier rollen echter vaak vals-positieve resultaten uit. Dit betekent dat Robovetter bepaalde dipjes ten onrechte aan andere bronnen dan planeten toeschrijft. En dus wisten de onderzoekers dat deze gegevens dubbel gecontroleerd moesten worden. Het team beoordeelde en doorliep alle vals-positieve resultaten opnieuw. En tussen deze data ontdekten ze de bijzondere exoplaneet Kepler-1649c. Ondanks dat wetenschappers eraan werken om analyseprocessen verder te automatiseren, toont deze ontdekking toch de waarde aan van een handmatige, dubbele controle. “Als we het werk van het algoritme niet hadden nagelopen, hadden we ‘m gemist,” aldus onderzoeker Andrew Vanderburg.

Het systeem blijkt nog een rotsachtige planeet van ongeveer dezelfde grootte te herbergen. Deze draait rond de rode dwerg op ongeveer de helft van de afstand als Kepler-1649c. Het team zocht daarnaast naar bewijs voor mogelijk een derde planeet, maar helaas nog zonder resultaat. De bevindingen wijzen erop dat er mogelijk toch veelbelovende aardachtige planeten rond rode dwergsterren cirkelen; een type ster die daarvoor steeds vaker wordt afgeschreven. “Hoe meer gegevens we verzamelen, hoe meer bewijs we vinden dat potentieel bewoonbare exoplaneten ter grootte van de aarde vaak rond dit type ster voorkomen,” zegt Vanderburg. “Rode dwergen bevinden zich bijna overal in ons sterrenstelsel. En met deze kleine, mogelijk leefbare en rotsachtige planeten eromheen, is de kans dat één van hen niet heel anders is dan onze aarde best aanwezig.”

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd