Stanislav Petrov, de man die een Derde Wereldoorlog voorkwam

De wereldgeschiedenis barst van de helden. Geen wonder dat sommige helden soms in de vergetelheid raken. Stanislav Petrov is één van hen. Zijn heldendaad – die volgens experts voorkwam dat er een vernietigende Derde Wereldoorlog uitbrak – werd lang geheim gehouden en is nog steeds veel mensen onbekend.

Zelfs wie niet van geschiedenis houdt en het op school met tegenzin aanhoorde, kent de grootste namen uit het verleden. Columbus. Martin Luther King. Michiel de Ruiter. Willem van Oranje. Winston Churchill. Enzovoort. Het zijn stuk voor stuk namen die nog regelmatig genoemd en geroemd worden. En terecht. Maar juist omdat onze historie bol staat van de helden, worden grote namen en daden wel eens vergeten. Tijd om deze helden uit het vergeetboek eens in het zonnetje te zetten. Vandaag de eerste held: Stanislav Petrov. De man die in de vorige eeuw een Derde Wereldoorlog voorkwam. Simpelweg door op het moment suprême helemaal niets te doen.

Koude Oorlog
Het is 26 september 1983. De Koude Oorlog is kouder dan koud en luitenant-kolonel Stanislav Petrov zit op zijn post. Hij heeft de opdracht gekregen om zijn schermen, waarop hij een nucleaire aanval van de Amerikanen aan kan zien komen, goed in de gaten te houden. Zodra hij iets verdachts ziet, moet hij het aan zijn leidinggevenden melden. Zij kunnen vervolgens passende maatregelen nemen, oftewel met één druk op de knop de eigen nucleaire wapens – in staat om een groot deel van de wereld te vernietigen – lanceren.

Waarschuwen?
Petrov houdt de schermen nauwlettend in de gaten als hij plots vijf rode stipjes ziet. De vijf stipjes staan voor vijf nucleaire raketten. Petrov twijfelt, ook al is zijn opdracht duidelijk: meld een aanval direct. Terwijl Petrov de raketten op zich af ziet komen, gaat er van alles door hem heen. Zijn waarschuwingssysteem is niet helemaal te vertrouwen, de radars op de grond zien de raketten nog niet, vijf raketten zijn er niet veel en tenslotte die belangrijke vraag: moet hij zijn leidinggevenden waarschuwen of niet?

“Ik weigerde schuldig te zijn aan het starten van de Derde Wereldoorlog. Als ik de verkeerde beslissing zou nemen, zouden heel veel mensen sterven”

Vals alarm
Uiteindelijk doet Petrov het niet. Hij meldt dat er sprake is van een vals alarm – ook al kan hij dat op dat moment niet met zekerheid concluderen – en blijft op zijn post. Zijn inschatting blijkt correct: het waarschuwingssysteem faalt. De VS valt op dat moment niet aan. Petrov kan het navertellen en de Russen houden hun nucleaire wapens op zak. “Ik weigerde schuldig te zijn aan het starten van de Derde Wereldoorlog,” zo vertelt Petrov later. “Als ik de verkeerde beslissing zou nemen, zouden heel veel mensen sterven.”

Wat als…
Hoewel niemand precies kan vertellen wat er was gebeurd als Petrov wel melding had gemaakt van de stippen op zijn scherm, zijn de meeste experts het er wel over eens dat Petrov ons met zijn acties een Derde Wereldoorlog heeft bespaard. Want als Petrov zijn superieuren had gewaarschuwd, hadden die volgens experts niet getwijfeld, maar direct de Russische nucleaire wapens ingezet. Met alle gevolgen van dien.

De vijf stippen

De vijf stippen die Petrov zag, waren dus geen nucleaire wapens. Maar wat dan? Onderzoek suggereert dat het Russische waarschuwingssysteem zonlicht dat door wolken op grote hoogte weerkaatst werd, onterecht voor een lancering aanzag.

Doofpot
Het verhaal van Petrov verdwijnt in de doofpot. Simpelweg omdat het verhaal niet alleen vertelt over een man die de juiste beslissing nam, maar omdat het verhaal ook vertelt over een Russisch systeem dat faalde. En Russen lopen niet graag met hun mislukkingen te koop. Maar een kleine tien jaar nadat Petrov het valse alarm rapporteerde, wordt zijn verhaal publiek goed. Onmiddellijk wordt de man bestempeld als een held. Zelf ziet hij dat niet direct zo. Hoewel hij erkent dat veel van zijn collega’s op het moment suprême waarschijnlijk een andere keuze hadden gemaakt, blijft hij er nuchter onder. Hij nam een beslissing en die pakte gelukkig goed uit. “Ik ben geen held. Ik was simpelweg op het juiste moment op de juiste plek.”

De vergeten held
De vergeten held Stanislav Petrov leeft nog steeds. Maar niet zoals we dat van helden gewend zijn: in villa’s, met een dikke auto voor de deur en bewonderaars aan hun voeten. Want Petrov is niet alleen een vergeten held, maar ook een beetje een verguisde held. In eerste instantie waren zijn superieuren dankbaar voor zijn beslissing, maar later ontving Petrov een reprimande, omdat hij het incident niet helemaal correct in het logboek beschreven had. Een beloning kreeg hij niet, omdat zijn verhaal niet alleen getuigde van moed, maar ook van een falend systeem. Petrov, de man die de wereld mogelijk van een wereldoorlog had gered, werd een zondebok.

Petrov neemt de Dresden-prijs in ontvangst. Afbeelding: Friends of Dresden.
Petrov neemt de Dresden-prijs in ontvangst. Afbeelding: Friends of Dresden.

Nadat het verhaal van Petrov publiekelijk goed werd, veranderde dat enigszins. Hij ontving meerdere awards, kon op grote belangstelling van de pers rekenen. En begin dit jaar ontving de zeventiger nog de Dresden-prijs voor het voorkomen van de Derde Wereldoorlog. Het is een stukje erkenning dat vergezeld gaat door een karige beloning: een beeldje en 25.000 euro voor het redden van de planeet.

Bronmateriaal

"Porträt über Stanislaw Petrow" - Friendsofdresden-deutschland.com
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Friends of Dresden.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd