Verkruimelende Antarctische ijsplaat baart onderzoekers zorgen

De ijsplaat remt één van de snelste Antarctische gletsjers af, maar is de afgelopen jaren grote stukken ijs kwijtgeraakt.

Op Antarctica vinden we de machtige Pine Island-gletsjer. Het uiteinde van deze gletsjer rust op het water en is de afgelopen jaren – door opwarming van het onderliggende water – steeds dunner geworden. Het is een zorgelijke ontwikkeling, want het betekent dat het op het water gelegen ijs (ook wel ijsplaat genoemd) massa verliest en minder tegenwicht kan bieden aan de daarachter, op het land gelegen gletsjer. En daardoor kan die gletsjer sneller gaan stromen en meer ijs in zee dumpen.

Afkalven
Maar de ijsplaat die de gletsjer afremt, wordt niet alleen dunner; tussen 2017 en 2020 zijn er ook grote stukken ijs van afgebroken. Hierdoor is de ijsplaat in de genoemde periode maar liefst een vijfde kleiner geworden. En ook dat leidt ertoe dat de gletsjer sneller gaat stromen, zo tonen onderzoekers nu in het blad Science Advances aan.

Een analyse van satellietbeelden wijst uit dat de Pine Island-gletsjer tussen 2017 en 2020 zo’n 12 procent sneller is gaan stromen. En modellen wijzen erop dat die versnelling te herleiden is naar de afkalving van grote stukken ijs.

Versnelling
“De ijsplaat lijkt uiteen te scheuren doordat de gletsjer in de afgelopen twee decennia versneld is,” aldus onderzoeker Ian Joughin. Tussen 1990 en 2009 versnelde de gletsjer heel sterk. “Het centrum van de ijsplaat verplaatste zich een paar decennia geleden nog met ongeveer 2400 meter per jaar. Maar na 2008 lag de snelheid rond de 4000 meter per jaar. Aan de randen van de baai waarin de ijsplaat rust, ligt de ijsplaat ondertussen vrijwel stil.” Het snelheidsverschil leidt tot het ontstaan van scheuren in de ijsplaat. “En hoe sneller de gletsjer stroomt, hoe meer van deze scheuren ontstaan.” Wanneer de scheuren de rand van de ijsplaat of elkaar ontmoeten, kan dat resulteren in het loskomen van enorme stukken ijs. De ijsplaat is zo tussen 2017 en 2020 in rap tempo massa verloren en kan daardoor minder tegenwicht bieden aan de gletsjer, die daardoor nog sneller is gaan stromen. “De recente veranderingen in snelheid zijn niet te wijten aan het dunner worden van de ijsplaat, maar aan het verlies van de buitenste randen ervan.”

Op dit moment is de versnelling van de gletsjer nog te overzien. “Maar als de rest van de ijsplaat in stukken breekt en verdwijnt, dan kan de gletsjer heel erg gaan versnellen.” Of de ijsplaat gedoemd is om op korte termijn voor onze ogen te verkruimelen, is onduidelijk. “Het is lastig te voorspellen.”

IJsverlies
Als de ijsplaat verdwijnt, kan de Pine Island-gletsjer – die zo’n 180 biljoen ton ijs bevat, genoeg om de wereldwijde zeespiegel een halve meter te laten stijgen – nog sneller gaan stromen en dus nog meer ijs verliezen. “De Pine Island-gletsjer is nu al de gletsjer die op Antarctica het meeste ijs verliest,” vertelt Joughin. “Hoeveel meer ijs deze kan gaan verliezen als de ijsplat verdwijnt, kan ik niet zomaar zeggen, maar het is zeker niet ondenkbaar dat het ijsverlies verdubbelt.”

Sneller
Wat het onderzoek voor nu vooral duidelijk maakt, is dat de ijsplaat veel sneller kan gaan verdwijnen dan gedacht. “Het lijkt er nu op dat de ijsplaat in de komende twee decennia al zou kunnen verdwijnen,” aldus onderzoeker Pierre Dutrieux. Ter vergelijking: als de ijsplaat enkel te lijden had onder warmer oceaanwater, zou deze pas over 100 jaar – of misschien zelfs een nog langere periode – het onderspit delven. “Dus het gaat mogelijk om een veel snellere en abrupte verandering.”

Joughin onderschrijft dat. “We verwachtten dat smelt van onderaf – waardoor de ijsplaat dunner wordt in plaats van abrupt uit elkaar valt – in de komende eeuw het grote probleem zou zijn voor de Pine Island gletsjer. Dat de ijsplaat nu uit elkaar kan gaan vallen doordat deze – door toedoen van de versnellende gletsjer – heel zwak wordt, is een verrassing.” En gezien de gevolgen ervan, een bijzonder onaangename verrassing.

Bronmateriaal

"Pine Island Glacier's ice shelf is ripping apart, speeding up key Antarctic glacier" - University of Washington
Interview met Ian Joughin
Afbeelding bovenaan dit artikel: Ian Joughin / University of Washington

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd