Terwijl de luchtkwaliteit in China alweer op het oude niveau zit, is de lucht in Europa nog verrassend schoon.
Niet lang nadat het coronavirus ook in Europa om zich heen begon te grijpen, namen nationale overheden ingrijpende maatregelen om de verspreiding van het virus te beperken. Mensen kregen bijvoorbeeld de opdracht zoveel mogelijk thuis te blijven. Het resulteerde onder meer in verlaten snelwegen, uitgestorven luchthavens en gesloten of slechts op halve kracht draaiende fabrieken. En al snel waren de gevolgen ervan ook zichtbaar in de lucht. De luchtkwaliteit verbeterde aanzienlijk. “Tussen januari en april zagen wij in veel Europese gebieden een vermindering in vervuilende stoffen zoals NO2 (stikstofdioxide, red.) en in mindere mate PM2.5 en PM10 (fijnstof, red.),” vertelt onderzoeker Mark Parrington.
Versoepeling
Inmiddels hebben heel wat landen hun coronamaatregelen versoepeld en wordt er weer meer gereisd. Je zou dan ook verwachten dat de luchtkwaliteit afneemt. En de concentratie fijnstof en NO2 toeneemt. “Nu de maatregelen soepeler worden, verwachten wij een groei te zien,” bevestigt Parrington. “Deze groei blijkt echter nog niet uit onze data.”
China
Terwijl de luchtkwaliteit in Europa dus nog niet direct enorm afneemt, is deze in China alweer op het oude niveau. Waar de concentratie stikstofdioxide begin februari in China nog aanzienlijk lager lag dan normaal in deze tijd van het jaar, is deze inmiddels weer bijna op het niveau dat we normaal in deze periode zien. Het is te herleiden naar het feit dat de meeste coronamaatregelen in China – waar het coronavirus voor het eerst opdook – inmiddels zijn opgeheven en mensen hun leven weer hebben opgepakt.
Onderzoekers hadden niet anders verwacht dan dat de luchtkwaliteit in China nadat het land uit lockdown kwam, weer zou verslechteren. En Europa – dat later dan China met corona geconfronteerd werd en ook later de lockdowns is gaan opheffen – wacht ongetwijfeld hetzelfde lot. De snelheid waarmee men zich weer naar de ‘oude luchtkwaliteit’ haast, is daarbij sterk afhankelijk van de versoepelingen en de wijze waarop zij worden doorgevoerd. “Er waren verschillende manieren waarop landen hun lockdown en de versoepeling ervan organiseerden,” stelt onderzoeker Vincent-Henri Peuch. “In Europa worden de maatregelen voorzichtig en progressief versoepeld, waardoor bijvoorbeeld werkverkeer en transport nog altijd minder is dan voorheen.”
Monitoren en duiden
Onderzoekers blijven de luchtkwaliteit in Europa met behulp van satellieten monitoren. Het duiden van de satellietmetingen is overigens nog niet zo heel gemakkelijk. Er zijn namelijk veel factoren om rekening mee te houden. Zo zijn bijvoorbeeld ook weersomstandigheden van invloed op de luchtkwaliteit en bestaat er zoiets als ‘natuurlijke vervuilingsbronnen’. Zo zag men begin mei de luchtkwaliteit in Italië en het zuidoosten van Europa flink teruglopen. Dat had echter niets te maken met een versoepeling van de coronamaatregelen, maar met stofwolken (‘natuurlijke vervuiling’) die uit de Sahara kwamen zetten. “Het blijft een uitdaging om veranderingen in de vervuilingsdichtheid waar te nemen,” erkent Parrington.
Of we op korte termijn echt weer op het oude niveau van luchtkwaliteit komen? Wetenschappers hopen van niet. Hoewel men zich in Europa voor de coronacrisis al succesvol inspande voor een verbetering van de luchtkwaliteit, was deze op veel plaatsen nog altijd ondermaats. Zo bleek uit een rapport dat in 2018 verscheen dat de luchtvervuiling met name in veel Europese steden nog altijd boven de grenswaarden en richtlijnen van zowel de Europese Unie als de Wereldgezondheidsorganisatie lag. En jaarlijks zouden door toedoen van vervuilde lucht honderdduizenden Europeanen vroegtijdig komen te overlijden. Aangenomen wordt dan ook dat de coronacrisis – doordat deze resulteerde in schonere lucht – niet alleen levens heeft gekost, maar ook heeft gered. En als het aan onderzoekers ligt, houden we die lucht ook na de coronacrisis zo zuiver mogelijk. Dankzij de crisis weten we nu welk effect bepaalde maatregelen – zoals minder vliegen of minder met de auto reizen – hebben en die kennis kunnen we gebruiken om de luchtkwaliteit permanent te verbeteren. “Een aantal doelstellingen op het gebied van de reductie van luchtvervuiling werd gezien als te ambitieus en zelfs contraproductief, maar is nu reëel en kan worden onderbouwd met bewijs,” merkt Peuch op. “Met gebundelde krachten (…) kan verandering gerealiseerd worden.”
