Vervolgonderzoek moet uitwijzen of het ook kan voorkomen dat mensen het coronavirus oplopen.
Op dit moment werken veel wetenschappers met man en macht aan een werkend coronavaccin. De meeste hiervan worden toegediend via een injectie in de arm. Onderzoekers hebben nu een nieuw vaccin ontwikkeld dat mogelijk korte metten kan maken met het inmiddels beruchte virus SARS-CoV-2. En in tegenstelling tot vele andere vaccins, moet dit nieuwe vaccin eenmalig toegediend worden via de neus.
Neus
Het coronavirus komt in veel gevallen via de neus het lichaam binnen. En daarom besloten onderzoekers in een nieuwe studie een vaccin te ontwikkelen dat via ditzelfde orgaan toegediend moet worden. Om het vaccin te ontwikkelen, hebben de onderzoekers het spike-eiwit van het virus – dat het het virus helpt om menselijke cellen binnen te dringen – ingebracht in een gemodificeerd adenovirus. Dit virus veroorzaakt normaal gesproken verkoudheid maar in dit geval was het virus verzwakt en onschadelijk gemaakt. Dit onschadelijke adenovirus draagt het spike-eiwit en levert het af in de neus, waardoor het lichaam immuun kan worden tegen het SARS-CoV-2-virus.
Het verzwakte virus doet eigenlijk dienst als zogenoemde ‘vector’. Dat betekent dat het een stukje van het coronavirus transporteert, met als doel een immuunreactie in het lichaam op te roepen. Het resulteert erin dat ons lichaam met deze (onschadelijke) spike-eiwitten geconfronteerd wordt en het immuunsysteem er een antwoord op kan formuleren. Dat antwoord komt van pas als iemand later in aanraking komt met het complete coronavirus. Omdat het immuunsysteem de spike-eiwitten – die het virus gebruikt om onze cellen binnen te dringen – al op de radar heeft, kan het hopelijk snel met SARS-CoV-2 afrekenen en een infectie voorkomen.
“Adenovirussen vormen de basis voor veel vaccins voor COVID-19 en andere infectieziekten, zoals het ebolavirus en tuberculose,” legt onderzoeker David Curiel uit. “Bekend is dat ze goed werken en veilig zijn, maar er is nog niet veel onderzoek verricht naar nasale toediening van dit soort vaccins. Alle andere ‘adenovirusvaccins’ die momenteel in ontwikkeling zijn tegen COVID-19 worden via een injectie in de arm of dijbeenspier gespoten. De neus is een nieuwe route.”
Muizen
Om het nieuwe vaccin te testen, verzamelden de onderzoekers een aantal muizen die besmet waren met COVID-19. Vervolgens dienden ze het nieuw ontwikkelde coronavaccin via de neus toe. Het team ontdekte een aantal voordelen van deze methode. Zo blijkt dat toediening via de neus een sterke immuunresponse door het hele lichaam veroorzaakt. Bovendien blijkt dat het vaccin vooral werkzaam is in de neus en de luchtwegen, waardoor de infectie geen vat krijgt op het hele lichaam. “We waren blij verrast om een sterke immuunresponse te zien in de cellen van de binnenwand van de neus en in de bovenste delen van de luchtwegen,” vertelt onderzoeker Michael Diamond. “De muizen waren goed beschermd tegen besmetting. Bij sommige muizen zagen we zelfs volledige immuniteit. Dit betekent dat er geen enkel symptoom op het toneel verscheen nadat de muis met het virus was uitgedaagd.”
Neus versus injectie
De onderzoekers vergeleken vervolgens de werkzaamheid van het via de neus toegediende vaccin met hetzelfde vaccin dat via een injectie in het lichaam werd gebracht. Dit leidde tot een opvallende conclusie. Hoewel de injectie namelijk een immuunresponse opwekte die een longontsteking voorkwam, wist het virus toch nog de neus en de longen te infecteren. Het betekent dat een dergelijk vaccin de ernst van COVID-19 kan verminderen, maar het niet volledig een infectie voorkomt. Ook kunnen besmette personen nog steeds het virus verspreiden. Daarentegen voorkwam toediening van het vaccin via de neus een infectie in zowel de neus als de longen. Dit suggereert dat gevaccineerde personen het virus niet meer kunnen verspreiden of elders in het lichaam infecties ontwikkelen.
Eenmalige dosis
“De resultaten zijn verrassend en veelbelovend,” zegt Curiel. Bovendien blijkt dat één dosis via de neus al effectief genoeg is om te voorkomen dat muizen besmet worden. “Dit is heel belangrijk, omdat vaccins die pas na twee keer volledige bescherming bieden minder effectief zijn. Dat komt omdat sommige mensen om verschillende redenen nooit zo’n tweede dosis toegediend krijgen.”
Vervolgonderzoek
Hoewel de resultaten veelbelovend zijn, waarschuwen de onderzoekers dat het vaccin tot nu toe alleen nog bij muizen is onderzocht. Vervolgonderzoek moet uitwijzen of het ook kan voorkomen dat mensen het coronavirus oplopen. “We zullen binnenkort het vaccin testen op niet-menselijke primaten,” vertelt Diamond. “We zijn zeer optimistisch. We kijken ernaar uit om de volgende ronde in te gaan en het uiteindelijk op mensen te testen. We hopen dat ons vaccin niet alleen goede bescherming biedt, maar ook de overdracht van het virus zal voorkomen.”
Ondertussen werken ook nog talloze andere wetenschappers aan een coronavaccin. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zijn er wereldwijd zo’n 100 vaccins in ontwikkeling. En dat is hard nodig nu het coronavirus SARS-CoV-2 verder raast. Inmiddels zijn wereldwijd meer dan 25 miljoen mensen besmet geraakt en meer dan 850.000 mensen door toedoen van het virus overleden. Het hardst getroffen zijn de Verenigde Staten (meer dan 6 miljoen bewezen besmettingen), Brazilië (bijna 4 miljoen bewezen besmettingen) en India (zo’n 3,6 miljoen bewezen besmettingen). Bovendien blijkt dat verschillende mensen het coronavirus ook voor een tweede keer hebben opgelopen. Dat een vaccin de enige manier is om deze coronatijd achter ons te laten, staat vast. Maar welke dat belooft te worden? En wanneer die daadwerkelijk klaar zal zijn? De tijd zal het leren.
