In onze Melkweg bevinden zich miljarden sterren als de zon en zijn er biljoenen planeten. Maar er zijn veel meer sterrenstelsels in het universum dan onze Melkweg. Wetenschappers denken dat er minimaal 200 miljard sterrenstelsels zijn, waardoor het totaal aantal planeten in ons heelal in de triljarden of zelfs quadriljoenen loopt.
Statistisch gezien lijkt het aannemelijk dat er leven is op andere planeten. Er zijn alleen nog geen keiharde bewijzen voor het bestaan van buitenaardse levensvormen. En als er buitenaards levensvormen zijn, zijn dit dan voornamelijk simpele levensvormen als eencelligen of zijn er ook complexe en zelfs intelligente levensvormen? We weten dat het op aarde vier miljard jaar duurde voordat er complexe levensvormen ontstonden. Is dat lang? Of kan leven sneller ontstaan op andere planeten?
Ik moet je teleurstellen: de antwoorden op deze vragen ga je in dit artikel niet vinden. Wetenschappers moeten namelijk eerst leven vinden op andere planeten. Gelukkig hebben zij anno 2023 veel meer mogelijkheden om buitenaards leven te vinden.
1. Goed luisteren
Wie denkt aan de zoektocht naar buitenaards leven, denkt ongetwijfeld direct aan SETI (Search for Extraterrestrial Intelligence). Met behulp van radiotelescopen wordt gezocht naar radiosignalen die afkomstig zijn van aliens. Vooralsnog zonder resultaat. Slechts één keer is er een nieuwsgierig makend signaal waargenomen en dat gebeurde in 1977. Het zogenoemde ‘Wow-signaal’ werd toen waargenomen met behulp van het Ohio State Radio Observatory. Maar omdat het signaal slechts één keer is waargenomen, heeft de wetenschappelijke gemeenschap het verworpen: alleen signalen die meerdere keren worden waargenomen zijn nader onderzoek waardig.
2. Zoek naar sterrenmotoren
Wij mensen hebben er een handje van om te denken dat buitenaards leven in veel opzichten op ons zal lijken. Maar het is niet onaannemelijk dat buitenaards leven technologisch gezien veel verder gevorderd is dan wij mensen. Misschien moeten we dus wel op zoek naar futuristische vervoersmiddelen die voor ons mensen weliswaar nog toekomstmuziek zijn, maar waar aliens al volop over beschikken. Wetenschapper Duncan Forgan lijkt dat werkelijk een goed idee en weet ook al wel naar welk vervoersmiddel we dan moeten zoeken: sterrenmotoren, oftewel grote apparaten waarmee sterren verplaatst kunnen worden. Als aliens over zo’n sterrenmotor beschikken, dan kunnen wij die in principe met onze huidige telescopen waarnemen. De sterrenmotor ziet er een beetje uit als een planeetovergang, oftewel een zwart stipje op een ster dat zich – in tegenstelling tot een planeet die voor zijn ster langs beweegt – niet verplaatst.
3. Laat robots en ruimtesondes zoeken
Als we denken aan buitenaards leven, dan zien we toch al snel een exoplaneet of misschien zelfs exomaan voor ons. Maar wie zegt dat we het eerste buitenaardse leven op een planeet of maan buiten ons zonnestelsel gaan vinden? Misschien vinden we het wel veel dichter bij huis. Bijvoorbeeld op Mars. NASA heeft met behulp van robotwagentjes al vast kunnen stellen dat op de rode planeet ooit sprake was van omstandigheden die buitenaards leven mogelijk maakten. Zo weten we dat er ooit vloeibaar water over het Martiaanse oppervlak stroomde. Over het algemeen wordt gedacht dat dit tot ongeveer drie miljard jaar geleden het geval was. In een recente studie kwamen onderzoekers echter tot een verrassende conclusie: Mars blijkt veel recenter nog water te hebben geherbergd. En dat betekent dat er mogelijk ook langer leven is geweest. Hopelijk gaan we dat ooit vinden.
Laten we ook zeker de manen in ons eigen zonnestelsel niet vergeten. Veel manen hebben hoogstwaarschijnlijk ondergrondse oceanen. Onlangs stelden wetenschappers in het blad Journal of Geophysical Research dat zeker vier van de grote manen die Uranus rijk is mogelijk over een ondergrondse oceaan beschikken. Het gaat om Ariel, Umbriel, Titania en Oberon. Nieuwe computermodellen onthullen dat het ijzige oppervlak van deze manen waarschijnlijk weinig poreus is en als het ware dienst doet als een isolatielaag die voorkomt dat de warmte uit het binnenste van de manen ontsnapt. Op die manier is het intern warm genoeg om een oceaan te herbergen.
4. Zoek naar vervuiling
Wij mensen hebben er een potje van gemaakt. We hebben onze atmosfeer ernstig vervuild. Ergens hopen wetenschappers dat buitenaardse wezens net zo in de fout zijn gegaan. Met behulp van de James Webb-telescoop zouden we in staat zijn om vervuiling op exoplaneten te detecteren.
5.Snuffelen aan atmosferen
Maar niet alleen vervuiling kan een teken zijn van buitenaards leven. James Webb zoekt ook naar andere stofjes in de atmosfeer van planeten die zich in de leefbare zone rond sterren bevinden. Zo kan James Webb snuffelen aan atmosferen om zo zuurstof en methaan te vinden. Deze elementen wijzen op de aanwezigheid van leven. Het gaat dan – in tegenstelling tot bijvoorbeeld de zoektocht naar sterrenmotoren – niet per se om intelligent buitenaards leven: ook planten en bacteriën kunnen deze stofjes in de atmosfeer brengen. Inmiddels zijn er al diverse planeten door James Webb onderzocht, zoals de exoplaneet VHS 1256 b op veertig miljoen lichtjaar van de aarde. Het weer op VHS 1256 b is, laten we zeggen, wat turbulent. Zo zijn er hete zandwolken. Verder detecteerden onderzoekers een uiteenlopende reeks stoffen, waaronder duidelijke sporen van water, methaan, koolmonoxide en kooldioxide. De komende jaren worden er nog veel meer exoplaneten onderzocht door James Webb en vinden we wellicht een exoplaneet met een geschikte atmosfeer voor leven.
6. Zoek extreme levensvormen op…aarde
We beschouwen de aarde als een leefbare planeet. Maar lang niet alle plekken op aarde zijn even vriendelijk voor leven. Wat denk je bijvoorbeeld van meren die zich onder een kilometers dik pak ijs op Antarctica bevinden? Door juist op die extreme plekken te zoek naar leven krijgen we een beter beeld van hoeveel een levensvorm werkelijk kan doorstaan en wordt dus duidelijker op welke extreme plekken buiten de aarde er wellicht leven te vinden is. Wellicht zijn er nu (exo)planeten of -manen waarvan we denken dat leven er onmogelijk is, maar blijkt straks uit onderzoek op aarde dat microben zich er toch prima weten te redden.
7. Wie heeft er een Dysonbol gebouwd?
Een buitenaardse beschaving heeft misschien wel een Dysonbol gebouwd: een bol die bestaat uit een systeem van satellieten, die bijna alle energie van een ster opvangen. Een Dysonbol blokkeert een deel van het sterrenlicht. Daarnaast is de structuur van de bol warm, waardoor het misschien wel in infrarood licht waar te nemen is. In sommige gevallen is een Dysonbol niet te zien, bijvoorbeeld als een heel schild om een ster is gebouwd. Deze versie is onwaarschijnlijk, omdat er veel materiaal voor nodig is om het schild te bouwen. Een dichte Dysonbol is te zien in een aflevering van Star Trek: The Next Generation.
8. Op jacht naar buitenaardse satellieten
Als aliens ook satellieten hebben, kunnen we die misschien wel vinden. In dit paper stelt onderzoeker Hector Socas-Navarro voor om in de omgeving van potentieel leefbare planeten op zoek te gaan naar satellieten en ruimtepuin. Als aliens behoorlijk wat van deze satellieten de ruimte in slingeren, vormen deze een vrij dichte ring rond hun planeet. En die ring kunnen we waarnemen als de planeet voor de moederster langs beweegt.
9. Knutselen met sterren
Sterren worden langzaam ouder. Een buitenaardse beschaving probeert dit wellicht te voorkomen door een moederster aan te passen, zodat deze niet verouderd. Aliens kunnen ongebruikte waterstof in het buitenste deel van de ster mixen met waterstof in de kern, ze kunnen materie van een ster weghalen of de rotatiesnelheid van een ster aanpassen, waardoor de druk in de ster verandert. Als sterren zich anders gedragen dan andere sterren, is dit een indicatie dat er wellicht een geavanceerde buitenaardse beschaving aan het werk is. Zo zagen onderzoekers in 2015 het licht van de ster KIC 8462852 een aantal keer met 22 procent af nemen. Deze dipjes in de helderheid van de ster waren niet alleen heel flink, maar ook zeer onregelmatig. Achteraf blijkt dat de afnames in helderheid van de ster het beste te verklaren zijn door kleine stofdeeltjes die rond de ster zweven, maar de ster hield de gemoederen wel een tijdje bezig.
Veelbelovende zoektocht naar leven in het universum
In de immer voortdurende zoektocht naar buitenaards leven, verkennen we onbekende sterrenstelsels, bestuderen we atmosferen van exoplaneten en speuren we naar signalen van verre technologieën. Maar ondanks onze groeiende capaciteiten en de uitgestrektheid van het universum blijft de ontdekking van buitenaards leven nog buiten ons bereik. De zoektocht is echter niet tevergeefs; elke stap die we nemen breidt onze kennis uit en brengt ons dichter bij de mogelijkheid om deze fundamentele vraag te beantwoorden: zijn we alleen in het universum? In het licht van de miljarden sterrenstelsels, biljoenen planeten, en de mogelijkheden voor leven die deze bieden, ziet de toekomst van onze zoektocht naar buitenaards leven er veelbelovend uit.
