Waarna dat immuunsysteem een grootscheepse aanval opent op de overgebleven kwaadaardige cellen.
Het virus in kwestie – Pexa-Vec genoemd – wordt op dit moment al uitgebreid onderzocht, omdat bekend is dat het kankercellen doodt. Zo lopen er klinische onderzoeken waarin het iets aangepaste virus (zie kader) wordt ingezet tegen lever- en darmkanker. Eerdere onderzoeken hebben aangetoond dat het deze vormen van kanker aanpakt, door de bloedvaten die de groei van tumoren mogelijk maken, te beschadigen. Maar een nieuw onderzoek suggereert nu dat het virus veel meer in zijn mars heeft en eveneens dienst zou kunnen doen als een soort ‘kankervaccin’ dat het immuunsysteem op de aanwezigheid van een tumor wijst.
Experimenten
Onderzoekers deden deze hoopgevende ontdekking tijdens dierproeven. Ze injecteerden het virus in muizen die zo aangepast waren dat ze alvleesklierkanker ontwikkelden. Het virus bleek de gezonde organen van deze dieren met rust te laten, maar wel de bloedvaten in tumoren aan te vallen. Het leidde tot infecties die er weer voor zorgden dat deze bloedvaten gingen lekken en kankercellen aan het virus werden blootgesteld. Het virus slaagde er echter in om maar een fractie van deze tumorcellen direct te doden. Maar tot grote verbazing van de onderzoekers maakte het immuunsysteem – dat de tumor tot voor kort met rust had gelaten – de klus af. Binnen vijf dagen nadat het virus de bloedvaten in de tumor geïnfecteerd had, ontstond een krachtige immuunreactie die de rest van de kankercellen opruimde. “Eerst werden kleine delen van de tumor geïnfecteerd, maar toen begon het grootste deel van de tumor te sterven,” vertelt onderzoeker Donald McDonald. “We waren in staat om aan te tonen dat hoewel slechts vijf procent van de cellen door het virus geïnfecteerd werd, meer dan tien keer meer cellen dood gingen.”
Eiwitten
Hoe kan dat? Onderzoek wijst dus uit dat het virus enkele tumorcellen direct doodt. De wetenschappers ontdekten dat daarbij van de tumor afkomstige eiwitten vrijkomen die het immuunsysteem op kan merken. In reactie op die eiwitten start het immuunsysteem dan ook een grootscheepse aanval op de rest van de tumor.
Extra medicijn
McDonald en collega’s vroegen zich vervolgens af of ze het virus misschien nog effectiever konden maken door er een ander medicijn aan toe te voegen. Ze namen de proef op de som en voegden een medicijn toe dat de groei van bloedvaten afremt en van invloed is op de immuunfunctie. Het werkte: er werd een nog veel groter deel van de tumor gedood dan tijdens experimenten waarbij het virus alleen werd geïnjecteerd. Nader onderzoek wees uit dat het medicijn ervoor zorgt dat het immuunsysteem hyper-alert wordt voor de van de tumor afkomstige eiwitten die door toedoen van het virus vrijkomen.
Het onderzoek is veelbelovend. “De vraag met immunotherapie (een behandeling waarbij het eigen immuunsysteem wordt ingezet om kanker te bestrijden, red.) is altijd geweest: waarom kan het immuunsysteem de kankercellen van nature niet detecteren en aanvallen? Het lijkt erop dat deze virussen als het ware een bom af laten gaan die het immuunsysteem doet opschrikken.” In de toekomst zou het virus dan ook ingezet kunnen worden in combinatie met behandelingen die het immuunsysteem extra agressief maken jegens tumoren. Het resultaat zou wel eens een zeer effectieve kankerbehandeling kunnen zijn.
