Voedselverspilling: zo kunnen we er iets aan doen!

Voedselverspilling is al sinds jaar en dag een hardnekkig fenomeen. Wat kunnen we er nou echt aan doen? Toine Timmermans van de WUR en gedragswetenschapper Reint Jan Renes vertellen de do’s en don’ts op voedselverspillingsgebied.

Verstekelingen

Niet alleen consumenten maken zich schuldig aan voedselverspilling. Ook bedrijven gooien vaak groente en fruit weg. Soms ziet een paprika of een courgette er niet helemaal perfect uit, omdat hij krom is, of een klein vlekje heeft. Deze misvormde groente en fruit wordt door bedrijven eruit gefilterd en belanden vervolgens in de afvalbak. Maar er zijn ook organisaties die zich om deze misvormden bekommeren. Zij verzamelen de verstekelingen in en maken er alsnog een lekker soepje van!

Je staat lekker te kokkerellen in je keuken. Een heerlijke kip tandori staat vandaag op het menu.
Terwijl je netjes in een kopje honderd gram rijst per persoon afweegt, vraag je je af of het wel voldoende is. Het oogt voor je gevoel vrij weinig. Even krab je je op je voorhoofd. Nouja, toch nog maar twee handjes rijst erbij. Als je vervolgens de pan afgiet, weet je niet wat je overkomt; er zit wel heel veel rijst in de pan! Na het eten blijft er een hele laag rijst in de pan over. En helaas verdwijnt dat overgebleven voedsel vaak in de prullenbak.

De cijfers
Voedselverspilling is een groot probleem. Dit onderwerp stond dan ook centraal tijdens de lezing van Studium General in Utrecht. Per jaar wordt er wereldwijd zo’n 1,3 miljard ton aan voedsel weggegooid. Dat is bijna 50 kilo aan goed voedsel per persoon per jaar! En om maar nog met wat cijfers te gooien; in Europa wordt er tussen de 90 en 100 miljoen ton aan eten verspild. 95% daarvan ligt in handen van de consument. Ook in ons eigen land weten we van wanten. Zo worden er in Nederland tussen de 1,8 en 2,7 miljoen grondstoffen verspild.
Eigenlijk weten we best dat het weggooien van al dat eten zonde is. En we voelen ons ook best schuldig als we denken aan al die mensen op aarde die hongerlijden. Maar toch is voedselverspilling een hardnekkig probleem, waar we maar niet vanaf lijken te komen.

Voedselverspilling heeft een enorme impact op het milieu. Credits: Wageningen UR
Voedselverspilling heeft een enorme impact op het milieu. Credits: Wageningen UR

Technologie
Omdat we in een tijd leven waar technologie grote sprongen maakt, zouden we dat in ons voordeel kunnen gebruiken. Wat dacht je van een bepaalde chip op voedselverpakkingen, die je door middel van een pop-up op je horloge doorgeeft wat over datum gaat? Toine Timmermans, programmamanager Duurzame Voedselketens van de Wageningen UR, weet het zo net nog niet. “Ik ben opgeleid als ingenieur, dus in principe ben ik voor technologische innovaties,” vertelt hij aan Scientias.nl. “Maar er moet wel altijd een goede afweging gemaakt worden. Dergelijke innovaties moeten naar mijn idee wel een duidelijke meerwaarde hebben. Ik zou het veel wenselijker vinden om technologie te gebruiken voor toepassingen die direct een gevaar kunnen vormen voor mensen. Wat betreft de chip op voedselverpakkingen denk ik dat we beter af zijn als mensen hun eigen zintuigen leren te gebruiken en daarop vertrouwen.” Gemak dient echter de mens. Ook daar is Timmermans van op de hoogte. “Mocht er een goedkope chip of sensor beschikbaar komen die vaststelt of iets nog houdbaar is, denk ik zeker dat daar een markt voor is,” zegt hij.

Verantwoordelijkheid
Waarom vinden we het eigenlijk zo moeilijk om geen voedsel te verspillen? Een grote factor is dat we het allemaal doen. “Niemand voelt zich verantwoordelijk voor de problemen die we op collectief niveau hebben,” vertelt gedragswetenschapper Reint Jan Renes van de Hogeschool Utrecht aan Scientias.nl. Ook kiezen mensen graag de makkelijke weg. “We weten vaak wel wat goed is, maar vaak lukt het niet om het goede ook echt te doen. We denken dat we best in staat zijn om minder voedsel te verspillen, maar dat kost moeite, waardoor we het vaak toch weer laten.” Om minder voedsel te verspillen moet je bijvoorbeeld beter afwegen, of op zoek naar recepten voor restjes. Mensen hebben hier geen tijd voor of zin in, waardoor de makkelijkste handeling voedsel weggooien is. Willen we minder voedsel verspillen, dan moeten we dus met ideeën komen die het gewenste gedrag, het makkelijkst maken.

“Niemand voelt zich verantwoordelijk voor problemen die we op collectief niveau hebben”

Wat kunnen we doen?
Een manier om het gewenste makkelijk te maken, is bijvoorbeeld het eetmaatje van voedingscentrum. Hierop valt precies te zien hoeveel gram rijst/macaroni/risotto je per persoon moet afwegen. Ga je weleens boodschappen doen zonder eerst in je koelkast te kijken wat daar nog in ligt? Dit zou je kunnen oplossen door je boodschappentas in de koelkast te bewaren. Dit zijn kleine, maar effectieve manieren om voedselverspilling tegen te gaan. Maar voor alles geldt wel dat het bij jezelf moet beginnen. “Voedsel moet weer betekenis en waarde krijgen voor consumenten,” aldus Timmermans. “Het moet vanzelfsprekend worden om goed met voedsel om te gaan. Hierbij zijn waarden, normen en cultuuraspecten belangrijk. Consumenten zouden beter moeten plannen, op maat moeten koken, de eigen zintuigen leren gebruiken, voedsel beter bewaren, etc. Praktische tips zijn er eigenlijk genoeg. Het gaat er meer om dat deze ook blijven hangen en structureel worden toegepast. Het moet normaal, geïntegreerd gedrag worden.”

Voedsel kun je nauwkeuriger afwegen om voedselverspilling tegen te gaan.
Voedsel kun je nauwkeuriger afwegen om voedselverspilling tegen te gaan.

De druppel
Een ander bijkomend probleem bij het tegengaan van voedselverspilling is dat mensen vaak het gevoel hebben dat hun handeling maar een druppel op een gloeiende plaat is. ‘Waarom moet ik mijn gedrag aanpassen, terwijl mijn buurman wel gewoon nog zijn restjes in de afvalbak gooit?’ Volgens Reint Jan Renes is dit inderdaad een weerbarstig fenomeen. “We zijn erg gevoelig voor wat anderen uit onze omgeving doen,” vertelt hij. “Zeker wanneer ‘het goede’ gedoe oplevert en de opbrengsten voor onszelf ook nog eens onduidelijk zijn, wat bij voedselverspilling al snel het geval is.” Volgens Renes kan het helpen om te zorgen dat het gewenste gedrag wel persoonlijk voordeel oplevert. “Je zou je goede gedrag zichtbaar kunnen maken via social media. We worden graag gewaardeerd en krijgen graag erkenning voor het goede wat we doen. Ook zou je een online community kunnen opzetten met anderen die ook voedselverspilling tegen willen gaan. Op die manier kun je ervaringen delen en elkaar stimuleren. Dan kan het nog steeds zo zijn dat je buurman niets doet, maar dan heb je wel je eigen ‘peers’ gecreëerd, waaraan je jouw gedrag kan afmeten.”

“Het moet vanzelfsprekend worden om goed met voedsel om te gaan”

Op het gebied van voedselverspilling valt er dus nog veel winst te behalen. Gelukkig is het thema de laatste jaren wel meer op de agenda gekomen. “Om voedselverspilling echt de kop in te drukken, is er een meer integrale aanpak nodig, waarbij bedrijven, overheden, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties samenwerken,” vindt Timmermans. “Zulke ‘frameworks for action’ zijn we nu aan het ontwikkelen voor vier landen in Europa.” De doelstelling is 50 procent reductie van verspilling wereldwijd. Zou dat gaan lukken?

Bronmateriaal

"Lezing 'Tegen de verspilling'" - Studium Generale
Interview met Toine Timmermans
Interview met Reint Jan Renes

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd