De planetoïde die zich gedraagt als een komeet kleurt merkwaardig genoeg ook nog eens blauw.
In de planetoïdengordel, Ingeklemd tussen de banen van Mars en Jupiter, bevindt zich een wel heel opvallende planetoïde. De ruimterots – aangeduid als 6478 Gault – laat namelijk twee stofsporen achter. Gedrag dat veelvuldig wordt waargenomen bij kometen, maar zelden bij planetoïden wordt gezien. In een nieuwe studie hebben onderzoekers nóg iets merkwaardigs aan 6478 Gault ontdekt. Zo blijkt de planetoïde ook nog eens zijn rode kleur te verliezen en in een rap tempo blauw te worden. Het is voor het eerst dat wetenschappers voor hun ogen een planetoïde van kleur zien veranderen.
6478 Gault
Astronomen ontdekten de planetoïde in 1988. En tot voor kort was er niets bijzonders met ‘m aan de hand. 6478 Gault werd gezien als een doorsnee planetoïde die net zoals miljoenen andere stukjes rots en stof in de binnenste regionen van de planetoïdengordel vertoeft. Daar kwam echter in januari verandering in. Onderzoekers kwamen er – met onder andere de Hubble ruimtetelescoop – achter dat de planetoïde twee smalle, komeetachtige staarten heeft. De langere staart is ongeveer 800.000 kilometer lang. De kortere staart is daar ongeveer een kwart van.
Van rood naar blauw
Onderzoekers besloten de vreemde planetoïde nader te bestuderen. En tot hun grote verbazing kwamen ze tot de ontdekking dat de ruimtesteen van kleur verandert. Met NASA’s Infrared Telescope Facility (IRTF) op Mauna Kea in Hawaii, zagen de onderzoekers de planetoïde van rood naar blauw kleuren. “Dit was een zeer grote verrassing,” zegt onderzoeker Michael Marsset. “We hebben nog nooit zo’n grote verandering als deze in korte tijd gezien,” vult co-auteur Francesca DeMeo aan.
Verklaring
De onderzoekers besloten op zoek te gaan naar een verklaring. Want wat zorgt er precies voor dat de planetoïde van kleur verandert? “We denken dat de planetoïde zich van zijn roodachtige stoflaag ontdoet en de onderliggende blauwe laag tevoorschijn komt,” zegt Marsset. De buitenste laag stof is waarschijnlijk gedurende miljoenen jaren van blootstelling aan de zon rood geworden. Nu 6478 Gault deze laag verliest, wordt de nieuwe – minder bestraalde – laag zichtbaar die blauw lijkt in infrarood golflengtes. Deze kleurverandering, evenals het komeetachtige gedrag, is waarschijnlijk te wijten aan één en hetzelfde mechanisme: een snelle tuimeling. De planetoïde draait zo snel rond dat hij stof van zich afschudt. De onderzoekers schatten dat 6478 Gault een rotatieperiode heeft van ongeveer twee uur. Deze snelle tuimeling is waarschijnlijk te wijten aan het zogenoemde YORP-effect, waarbij onder meer de straling van de zon invloed uitoefent op de rotatie van het object.
Zonlicht dat op de planetoïde valt verwarmt het oppervlak waardoor er infrarood straling terug de ruimte in wordt gekaatst. Hierdoor komt er energie vrij, die ervoor zorgt dat de planetoïde sneller begint rond te draaien. Uiteindelijk wordt de planetoïde onstabiel, wat leidt tot aardverschuivingen op het object. Het gevolg is dat materiaal losraakt van het oppervlak. Dit vormt vervolgens een staart van stof en puin zoals we hier kunnen zien bij 6478 Gault. De onderzoekers denken dat deze planetoïde al meer dan 100 miljoen jaar in de rondte draait.
Astronomen hebben in het verleden het YORP-effect bij een handjevol planetoïden waargenomen. In een vervolgstudie willen de onderzoekers naar meer aanwijzingen zoeken voor het YORP-effect bij 6478 Gault. “Ik denk dat deze studie bevestigt dat de planetoïdengordel een dynamische plek is,” zegt DeMeo. “Er gebeurt daar elk moment erg veel.”
