Voortplanting is slecht voor je levensverwachting, tenzij je een naakte molrat bent

Naakte molratten die zich voortplanten, blijken juist langer te leven dan soortgenoten die dat niet doen.

Soorten zijn ontzettend gebaat bij voortplanting. Maar het individu dat zich voortplant, komt er bekaaid af. Talloze studies hebben namelijk aangetoond dat individuen die zich voortplanten, korter leven dan soortgenoten die dat niet doen. Maar de naakte molrat lijkt daarop een uitzondering te zijn. Dat is te lezen in het blad BMC Biology.

Kolonie
Naakte molratten leven in een kolonie die bestaat uit twee individuen – een mannetje (‘koning’) en een vrouwtje (‘koningin’) – die zich voortplanten en rond de 300 naakte molratten die dat niet doen. En verrassend genoeg is de levensverwachting van de naakte molratten die zich voortplanten veel beter dan die van soortgenoten die geen nageslacht op de wereld zetten. “Dit is verrassend,” aldus onderzoeker Martin Bens. “Aangezien onderzoek onder andere soorten suggereert dat voortplanting – die ervoor zorgt dat de soort als geheel standhoudt – de levensverwachting van het individu beperkt. Bij naakte molratten blijkt de voortplanting de levensduur juist te verlengen. En dat gaat in tegen de aanname dat zoogdieren óf investeren in een lang leven óf in de voortplanting.”

Over naakte molratten

Naakte molratten hebben een uitzonderlijk lange levensduur: er zijn naakte molratten bekend die wel meer dan dertig jaar oud zijn geworden! Dat lijkt misschien niet heel indrukwekkend, maar je moet bedenken dat deze dieren ongeveer net zo groot zijn als een muis. En bij dieren van zo’n omvang verwacht je geen decennialange levensduur. Zo gaat de muis bijvoorbeeld nauwelijks langer dan anderhalf jaar mee. En ook de levensverwachting van andere kleine knaagdieren, zoals ratten, komt niet bij die van naakte molratten in de buurt. Maar de levensduur is niet het enige aspect dat de naakte molrat zo bijzonder maakt. Recent onderzoek heeft bijvoorbeeld aangetoond dat de sterftekans van naakte molratten niet toeneemt naarmate ze ouder worden. Ook weten we dat naakte molratten zeker achttien minuten zonder zuurstof kunnen en niet vrijwel immuun zijn voor kanker.

Genexpressie
Maar hoe komt het nu dat naakte molratten die zich voortplanten wél langer leven dan soortgenoten die dat niet doen? Daarvoor doken de onderzoekers in het genoom van de naakte molrat. Het onderzoek wijst uit dat genen die verband houden met veroudering bij naakte molratten die zich voortplanten op een andere manier tot uiting komen. Zo bleek een gen dat in verband wordt gebracht met spierregeneratie bijvoorbeeld veel actiever te zijn bij naakte molratten die zich voortplanten. Het suggereert dat zij beter beschermd zijn tegen leeftijdsgebonden spierverlies. Dergelijke veranderingen in de genexpressie kunnen bijdragen aan de uitzonderlijk lange levensduur van naakte molratten die zich voortplanten.

Verandering
En die veranderingen in genexpressie blijken te ontstaan op het moment dat naakte molratten uitgroeien tot ‘koning’ en ‘koningin’ van de kolonie. “Onze resultaten wijzen erop dat de snelheid waarmee naakte molratten ouder worden, verandert wanneer ze uitgroeien tot voortplanters,” stelt Bens. Die conclusie is gebaseerd op een experiment waarbij naakte molratten die zich niet voortplantten weg werden gehaald bij de kolonie en vervolgens bij een naakte molrat van het andere geslacht werden gezet. Op dat moment veranderde het uiterlijk en gedrag van de naakte molratten enorm. Waar zich niet-voortplantende mannetjes en vrouwtjes normaal gesproken nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn – ze zijn even groot, even zwaar en ook hun gedrag is vergelijkbaar – ondergingen ze terwijl ze uitgroeiden tot koning en koningin verschillende veranderingen, waardoor ze wél van elkaar te onderscheiden waren. Daarnaast ging dat proces van geslachtsrijp worden, gepaard met een verandering in de expressie van genen die in verband worden gebracht met een betere (gezonde) levensverwachting.

Het onderzoek geeft niet alleen meer inzicht in de naakte molrat, maar heeft mogelijk ook implicaties voor ons mensen. Ten diepste draait het onderzoek tenslotte om het effect dat geslachtsrijpheid – het moment waarop een organisme in staat is tot voortplanting – op de levensduur heeft. Meer inzicht in hoe die geslachtsrijping onder naakte molratten gereguleerd wordt, kan ons wellicht helpen om ook de geslachtsrijpheid onder mensen beter te begrijpen. Bens wijst erop dat het begin van die geslachtsrijping onder mensen van persoon tot persoon verschilt en beïnvloed wordt door een breed scala aan factoren, waaronder stressniveau en voeding. Eerder is al aangetoond dat er een verband is tussen het moment waarop jongeren geslachtsrijp beginnen te worden en hun kans op ziekten, waaronder borstkanker en hart- en vaatziekten. Als we beter begrijpen hoe die verschillen tussen het moment waarop mensen geslachtsrijp worden, ontstaan, kunnen we ze wellicht ook aanpakken en zo de kans op de genoemde ziekten verkleinen.

Bronmateriaal

"Naked mole-rats defy conventions of aging and reproduction" - Biomed Central (via Eurekalert)

Afbeelding bovenaan dit artikel: Karol Szafranski / FLI

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd