Zou je één man doden als je zo vijf mensen kunt redden? Mannen en vrouwen beantwoorden die vraag soms anders, maar dat komt niet doordat vrouwen irrationeler zijn dan mannen, zo blijkt uit onderzoek.
Het is een bekend psychologisch dilemma: je staat op een brug en ziet hoe een trein afstevent op een groepje mensen. Op de brug bevindt zich een knop. Als je daarop drukt, zal de trein van spoor wisselenen en niet de groep mensen, maar slechts één persoon die op het andere spoor aan het werk is, overrijden. Wat doe je?
Deontologie en utilitarisme
Je kunt dit dilemma op twee manieren bekijken. Je kunt zeggen: ik zet de knop om en zorg er zo voor dat een mens wordt gedood, maar vijf anderen worden gered. Of je kunt zeggen: ik wil geen moord op mijn geweten hebben en doe niets. De eerste aanpak is te scharen onder het utilitarisme. Dit is een ethische stroming die stelt dat de mate waarin een actie goed of fout is, afhangt van de consequenties van die actie. Natuurlijk is het fout om een mens te doden, maar als je zo vijf mensenlevens redden kunt, is de actie goed. De tweede aanpak is te scharen onder deontologie. Volgens deze stroming hebben de consequenties van je actie geen invloed op de vraag of je actie goed of fout is. Een mens doden is fout, zelfs als je er vijf mensenlevens mee redt.
Rationeel en emotioneel
Eerder onderzoek suggereert dat deontologische acties (je laat de trein doorrijden) vorm krijgen door affectieve processen, terwijl utilitaristische acties (je stuurt de trein op één persoon af) vorm krijgen door rationele processen. Het zette onderzoekers aan het denken: zijn er misschien verschillen tussen de wijze waarop mannen en vrouwen met zulke psychologische dilemma’s omgaan? Het is een vraag die voortkomt uit de aanname dat vrouwen zich sterker door hun emoties laten leiden dan mannen.
Vrouwen en mannen
Om een antwoord te vinden op die vraag pakten onderzoekers er veertig onderzoeken naar psychologische dilemma’s bij. Aan deze onderzoeken namen in totaal 6100 proefpersonen deel. Gekeken werd welke keuzes mannen en vrouwen maakten. Uit het onderzoek blijkt dat 54 procent van de vrouwen bereid was een utilitaristische keuze te maken (en dus één persoon op te offeren voor het welzijn van meerdere personen). Mannen waren daartoe sterker bereid: zij kozen in 64 procent van de gevallen voor het welzijn van de grotere groep.
Zijn vrouwen dan inderdaad minder rationeel dan mannen? Dat zul je de onderzoekers niet zo snel horen zeggen. In het blad Society for Personality and Social Psychology Bulletin schrijven de onderzoekers dat mannen en vrouwen wanneer ze geconfronteerd worden met een moreel dilemma even sterk geneigd zijn om op een rationele manier over dat dilemma na te denken. Alleen zijn vrouwen iets sterker geneigd om ook hun emoties een rol te laten spelen in hun uiteindelijke beslissing. Vrouwen zijn dus niet per se minder rationeel dan mannen, maar wel iets empathischer.
