Vulkaanuitbarstingen zijn doorgaans lastig te voorspellen, maar vulkaan Loki lijkt zich keurig aan een schema te houden.
Ieder moment kan een golf van gesmolten lava uit vulkaan Loki gespuwd worden. Dat stellen onderzoekers in een nieuwe studie nadat ze zich over het reilen en zeilen van de vulkaan in de afgelopen twintig jaar bogen. Opvallend genoeg blijkt Loki er een keurig schema op na te houden, waardoor onderzoekers met enige zekerheid zijn uitbarstingen kunnen voorspellen.
Loki
Loki Patera is de grootste vulkaan op Jupiters maan Io, die ook wel gekscherend de ‘pizzamaan’ wordt genoemd (zie kader). De vulkaan – die een diameter heeft van 202 kilometer – is vernoemd naar de god Loki uit de Noordse mythologie en werd in 1979 gefotografeerd door ruimtesonde Voyager 1. Loki is erg actief en produceert de meeste warmte van alle vulkanen uit ons zonnestelsel. Sterker nog, de vulkaan is energierijker dan de som van alle vulkanen op onze planeet.
Io wordt ook wel de ‘pizzamaan’ genoemd. Dit maantje van Jupiter heeft namelijk een pokdalig landschap. Io is het meest vulkanisch actieve hemellichaam in het zonnestelsel en is – na Venus en de zon – de heetste plek in ons zonnestelsel. De maan Io is vulkanisch actief omdat de maan intern wordt gekneed door Jupiter en de twee grote manen van Jupiter: Ganymedes en Europa. Regelmatig spuwen de vulkanen op Io zwavel de ruimte in.
Aarde
Zelfs vanaf de aarde is het mogelijk om vulkanische activiteit op de maan Io in de gaten te houden. “Loki is de grootste en krachtigste vulkaan op Io en is zo helder in infrarood dat we hem kunnen detecteren met behulp van telescopen op aarde,” vertelt onderzoeker Julie Rathbun. Wetenschappers kwamen er op die manier achter dat Loki volgens een relatief regelmatig schema uitbarst. Zo wordt de vulkaan telkens opnieuw aan het begin van de eruptie helderder en dimt vervolgens geleidelijk. Dit maakte het voor onderzoekers makkelijker om een patroon te ontdekken.
Schema
In de jaren negentig vond er ongeveer elke 540 dagen een uitbarsting plaats. Sindsdien schroefde Loki de frequentie ietsje op en barst nu elke 475 dagen uit. “Als dit zich doorzet zal Loki in september 2019 weer moeten uitbarsten,” zegt Rathbun. Daarbij lijken de onderzoekers redelijk zeker van hun zaak. “We hebben ook de uitbarsting in mei 2018 correct voorspeld.”
Voorspelbaar
Dat wetenschappers de frequentie zo nauwkeurig kunnen inschatten is best opvallend. Doorgaans zijn vulkaanuitbarstingen juist heel moeilijk te voorspellen.”Dat komt omdat ze zo ingewikkeld zijn,” legt Rathbun uit. “Veel zaken beïnvloeden vulkaanuitbarstingen, waaronder de snelheid van de toevoer van magma, de samenstelling van het magma – zoals bijvoorbeeld de aanwezigheid van bubbels – en het type rots van de vulkaan.” Maar hoe kan het dat wetenschappers dan wel Loki lijken te doorgronden? “We denken dat Loki voorspelbaar is omdat deze zo groot is,” verklaart Rathbun. “Hierdoor domineert de basisfysica op momenten dat hij uitbarst. Kleine complicaties die kleinere vulkanen treffen hebben waarschijnlijk geen effect op Loki.”
Toch houden de onderzoekers nog een slag om de arm. “Loki is vernoemd naar de god van chaos en leugens,” zegt Rathbun. “Ook de vulkaan lijkt zich niet altijd te gedragen. Nadat we in het begin van deze eeuw het patroon van 540 dagen vaststelden, besloot Loki het over een andere boeg te gooien. Het volgende periodieke gedrag (uitbarstingen die elke 475 dagen plaatsvinden, red.) kwam pas in 2013 weer terug.” Het blijft dus nog even spannend of Loki zich dit jaar aan het schema gaat houden, of toch weer een eigenzinnige andere weg kiest.
