Heel de aarde warmt op. Tenminste: bijna heel de aarde. Het water rond Antarctica bijvoorbeeld niet. En eindelijk denken onderzoekers te weten hoe dat komt.
“Met stijgende koolstofconcentraties zou je opwarming op beide polen verwachten,” vertelt onderzoeker Kyle Armour. “Maar we zien het slechts op één van de polen.” Jarenlang wisten onderzoekers niet goed wat ze daar nu mee aan moesten. Waarom blijft het zeewater rond Antarctica ruwweg dezelfde temperatuur aanhouden, terwijl wateren wereldwijd opwarmen?
Oud water
Armour en zijn collega’s zochten het uit. “We tonen aan dat er een heel simpele verklaring is,” stelt hij. “En een heldenrol is weggelegd voor de stromingen in de oceaan.” Observaties en klimaatmodellen laten zien dat de unieke stromingen rond Antarctica continu diep, eeuwenoud water naar het oppervlak brengen. Het moment waarop dat water voor de laatste keer in aanraking kwam met de atmosfeer vond nog voor de industriële revolutie plaats. In andere woorden: dit water is nog nooit blootgesteld aan de door de verbranding van fossiele brandstoffen ingegeven opwarming.
Diep
Er zijn meer plekken in de oceanen waar water vanuit de diepte naar het oppervlak wordt gebracht. Bijvoorbeeld voor de westkust van Amerika. Maar daar warmt het water wel op. Dat komt omdat daar water van een diepte van enkele honderden meters naar boven wordt gehaald. Rond Antarctica brengen stromingen water dat tot wel 3,2 kilometer diep zit, boven. “Het is echt heel diep, oud water dat rond het hele continent aan het oppervlak komt,” vertelt Armour. “En het is heel veel water en dat water heeft de atmosfeer al honderden jaren niet meer gezien.”
Uitstel
In feite zorgt het oude, diepe water er dus voor dat de opwarming van de wateren rond Antarctica wordt uitgesteld. “De oude theorie was dat warmte die aan het oppervlak wordt opgenomen in de diepte met kou wordt gemixt en dat Antarctica daardoor langzaam opwarmde. Maar de observaties laten dus zien dat hitte van Antarctica wordt weggevoerd.” Water dat rond Antarctica aan het oppervlak komt, wordt door krachtige winden langs het oppervlak naar het noorden geduwd. Die noordwaartse stroming is krachtig en brengt het water via de Atlantische Oceaan helemaal naar de Noordpool. De modellen laten zien dat zeewater dat de meeste opwarming heeft ervaren zich daar – rond de Noordpool – verzamelt. Het kan helpen verklaren waarom de Noordpool juist versneld opwarmt, terwijl Antarctica er – tot op heden – goed afkomt. “De oceanen versterken de opwarming van de Noordpool en bestrijden de opwarming rond Antarctica,” stelt Armour. “Je kunt de opwarming op de polen niet direct met elkaar vergelijken, omdat het plaatsvindt op totaal verschillende oceaanstromingen.”
De onderzoekers hopen dat hun studie ertoe leidt dat wetenschappers beter in staat zijn om te voorspellen hoe de temperaturen zich in de toekomst op verschillende plekken op aarde zullen ontwikkelen. “Wanneer we de term ‘wereldwijde opwarming’ horen, denken we dat de opwarming overal, wereldwijd net zo snel gaat. We laten het idee van deze ‘wereldwijde opwarming’ nu los.” De opwarming verschilt van regio tot regio en vaak – zo toont onderzoek aan – spelen stromingen in oceanen daarbij een cruciale rol.
