We gaan werken zodat we onze huur of hypotheek kunnen betalen, we dragen ons steentje bij aan de samenleving en leven op wanneer we een complimentje krijgen. Is dat dan de reden dat we zulke bezige bijen zijn? Nee, zo beweren wetenschappers. Verveling is onze drijfveer!
De mens heeft zo’n hekel aan verveling dat hij elke willekeurige taak – zinvol of niet – op zich neemt om bezig te zijn. En dat werkt zolang we dat werk voor onszelf kunnen rechtvaardigen. Dat blijkt uit onderzoek.
Experiment
De wetenschappers onderwierpen 98 mensen aan twee experimenten. In het eerste experiment moesten de studenten een aantal vragenlijsten invullen en inleveren. Nadat ze de eerste lijst hadden ingevuld, kregen ze te horen dat de tweede lijst nog vijftien minuten op zich zou laten wachten. Ze konden tevens kiezen: of ze lieten de reeds ingevulde lijst achter bij de deur of ze brachten deze bij een afgiftepunt verderop (een klein kwartiertje lopen). De proefpersonen wisten dat ze een snoepje zouden krijgen als ze de vragenlijst inleverden. Een deel van de proefpersonen kreeg te horen dat het niet uitmaakte waar zij hun vragenlijst zouden inleveren. De andere helft hoorde dat de ene locatie alleen melkchocolade verstrekte en de andere juist alleen puur. Deze helft had eerder aangegeven dat ze geen voorkeur hadden voor pure chocolade of melkchocolade.
Rechtvaardigen
De studenten in de eerste groep hadden geen reden om verder te lopen, want het snoepje zou overal hetzelfde zijn. De tweede groep had ook geen reden, want de mensen vonden melkchocolade niet lekkerder dan pure chocolade. Maar mensen in de tweede groep konden het voor zichzelf wel rechtvaardigen wanneer ze naar de andere locatie gingen door zichzelf te vertellen dat ze toch meer trek hadden in de pure chocolade.
Gelukkiger
Wat bleek? De mensen in de eerste groep kozen er in 68 procent van alle gevallen voor om de vragenlijst bij de dichtstbijzijnde post af te leveren. In de tweede groep ging 59 procent voor de lange route. Toen alle proefpersonen weer terug waren, werd gekeken hoe gelukkig zij zich op dat moment voelden. De mensen die hun tijd naar hun eigen idee goed besteed hadden (ze konden hun actie voor zichzelf rechtvaardigen) en verder waren gaan lopen, voelden zich veel gelukkiger dan de mensen die de korte route hadden genomen.
Actie maakt gelukkig
Het tweede experiment ging net zo. Alleen kregen de proefpersonen nu te horen naar welke locatie ze hun vragenlijst moesten brengen. Ze hadden dus geen keuze meer. Ook nu waren de mensen die de vijftien minuten actief besteed hadden gelukkiger dan de anderen.
Doel
Toen de onderzoekers het eerste experiment aan een groep proefpersonen beschreven, gaven de meesten aan dat zij verwachtten dat de mensen die voor zichzelf een reden hadden om verder te lopen, gelukkiger waren. Dat geeft aan dat wij mensen graag bezig zijn, maar dat het wel een doel moet dienen.
Evolutie
Ons verlangen om alles wat we doen te rechtvaardigen, is evolutionair goed te verklaren, zo menen de onderzoekers. “Onze voorouders moesten in hun strijd om te overleven zuinig omgaan met de energie,” zo schrijven de wetenschappers. “Energie verbruiken zonder dat het een doel heeft, zou het leven in gevaar kunnen brengen.”
Nutteloze bruggen
De resultaten suggereren dat wij mensen bezig moeten blijven. Zelfs al dienen onze bezigheden geen doel; zolang wij het idee hebben dat ze dat wel doen, zijn we gelukkig. Maar hoe kunnen we ervoor zorgen dat we bezig blijven en die aversie jegens verveling kwijtraken? “Regeringen kunnen het geluk van de burger vergroten door ze bruggen te laten bouwen die eigenlijk nutteloos zijn,” schrijven de onderzoekers.
Hoewel dit voorbeeld wel heel expliciet is, geven de onderzoekers aan dat veel bedrijven hun personeel maar vooral hun klanten al lang op deze manier bezighouden. “Luchthavens proberen het geluk van de passagiers die op hun bagage moeten wachten te vergroten door de afstand tussen de gate en de bagageband te verlengen. Hierdoor moeten de passagiers verder lopen in plaats van verveeld wachten op hun koffer.”
