Waarom kiest een gans soms voor een partner van een andere soort?

Nieuw onderzoek biedt een kijkje in het intrigerende liefdesleven van de gans en verdiept zich in de vraag waarom ganzen soms voor een partner van een andere soort kiezen.

Er zijn ongeveer 10.000 vogelsoorten bekend en 1714 daarvan hebben al eens met een andere soort gekruist. Deze kruisingen, ook wel hybriden genoemd, werden vroeger als ‘freaks of nature’ bestempeld aangezien ze meestal onvruchtbaar zijn. Denk bijvoorbeeld maar aan de muilezel, een kruising tussen een paard en een ezel. Maar recent onderzoek naar kruisingen onder vogels heeft aangetoond dat vele hybriden wel degelijk vruchtbaar zijn en zelfs een belangrijke rol kunnen spelen in de natuur. Vooral watervogels (eenden, ganzen en zwanen) staan bekend om de vele kruisingen.

Echte Ganzen
Heel wat vogels worden gans genoemd, maar slechts 17 soorten behoren tot de onderfamilie Anserinae, de Echte Ganzen (verder onderverdeeld in de genera Anser en Branta). De Nijlgans is bijvoorbeeld geen Echte Gans, maar een eendachtige uit de onderfamilie Tadorninae of Halfganzen. Op dit moment zijn er 74 verschillende kruisingen onder ganzen bekend, met onder andere Grauwe Gans x Canadese Gans en Brandgans x Kolgans. In een publicatie in het vaktijdschrift Frontiers in Zoology bespreken wetenschappers (waaronder de schrijver van dit artikel) waarom ganzen af en toe kiezen voor een partner van een andere soort. Een intrigerende inkijk in het liefdesleven van de gans.

De Nijlgans is geen Echte Gans. Afbeelding: Andreas Trepte (via Wikimedia Commons).
De Nijlgans is geen Echte Gans. Afbeelding: Andreas Trepte (via Wikimedia Commons).

Koekoek-ganzen
Bepaalde watervogels wanen zich soms een koekoek en leggen hun eieren in het nest van een ander in de hoop dat deze vogel hun jongen zal grootbrengen. In het geval van ganzen worden de eieren meestal in het nest van een soortgenoot gelegd, maar af en toe komt het ei terecht bij een andere soort. Wanneer het ei dan uitkomt, wordt de jonge gans ingeprent op het eerste wat hij of zij ziet. Denk maar aan de experimenten van Konrad Lorenz, die jonge ganzen liet denken dat hij de moeder was. Als een jonge gans in het nest van een andere soort uit het ei kruipt, dan zal deze jonge gans denken dat hij of zij tot deze soort behoort en later op zoek gaan naar een partner van deze soort. Dit gedrag is experimenteel getest door Eric Fabricius die eieren van Grauwe Ganzen in het nest van Canadese Ganzen plaatste. Het volgende jaar kwamen heel wat van die Grauwe Ganzen terug met een Canadese partner.

De keizergans. Afbeelding: Tim Bowman / USFWS.
De keizergans. Afbeelding: Tim Bowman / USFWS.

Verkrachtingen en hopeloze ganzen
Een andere manier waarop kruisingen tot stand kunnen komen, is wat gewelddadiger, namelijk verkrachting. Dit gedrag komt vooral voor bij eenden, maar ook bij enkele ganzensoorten, zoals de Sneeuwgans en de Ross’ Gans, zijn verkrachtingen waargenomen. Voorlopig zijn er echter nog geen gevallen bekend van ganzen die een individu van andere soort verkrachten. Tenslotte kiezen ganzen soms voor een andersoortige partner wanneer er geen individuen van hun soort beschikbaar zijn. Dit gedrag staat bekend als de “Desperation Hypothesis” of Hubb’s Principe (naar de Amerikaanse bioloog Carl Leavitt Hubbs, die dit gedrag voor het eerst beschreef bij vissen). Er zijn diverse situaties waarin een gans geconfronteerd wordt met een gebrek aan soortgenoten. Soms dwalen Noord-Amerikaanse ganzen af tijdens hun migratie en komen zo terecht op het Europese vasteland. In Nederland en België worden bijvoorbeeld af en toe Sneeuwganzen waargenomen. Deze ganzen kunnen geen partner vinden en kiezen uiteindelijk voor een andere soort. Ook exotische soorten die uit gevangenschap ontsnappen, zoals de Keizergans (een soort uit oostelijk Rusland) of de Indische Gans (uit India, of wat had je gedacht), vinden vaak geen partner in de Nederlands polders of de Belgische velden.

Jente Ottenburghs (1988) heeft sinds zijn Master Evolutie en Gedragsbiologie aan de Universiteit van Antwerpen een brede interesse voor evolutionaire biologie. Sinds mei 2012 werkt hij als PhD-student bij de Resource Ecology Group aan de Universiteit van Wageningen. Neem ook eens een kijkje op zijn persoonlijke website.

Bronmateriaal

Ottenburghs J, van Hooft P, van Wieren SE, Ydenberg RC, Prins HHT (2016) Hybridization in geese: a review. Frontiers in Zoology 13, 1-9.
Ottenburghs J, Ydenberg RC, Van Hooft P, Van Wieren SE, Prins HHT (2015) The Avian Hybrids Project: gathering the scientific literature on avian hybridization. Ibis 157, 892-894.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd