Waarom mannen en vrouwen niet even monogaam zijn

Zijn mannen minder monogaam dan vrouwen? Zit vreemdgaan in de aard van de man en is monogamie daarom eigenlijk een illusie? Bram Buunk vertelde aan Scientias.nl waar het vandaan komt dat mannen en vrouwen niet altijd even monogaam zijn.

“Monogamie betekent dat je getrouwd bent met één persoon,” zegt Bram Buunk, hoogleraar Evolutionaire Sociale Psychologie aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Het betekent dus niet dat je in een relatie volledig trouw bent aan de ander, en als je vreemd gaat minder monogaam bent. “Polygamie – meerdere partners hebben waarmee je je voortplant – zie je bijna alleen maar bij mannen. Het komt wereldwijd, in meerdere culturen, veel meer voor dat mannen getrouwd zijn met meerdere vrouwen, dan andersom. In dat opzicht zijn mannen dus meer polygaam dan vrouwen.” Waarom dat niet andersom is, is evolutionair te verklaren: “Mannen kunnen hun reproductieve succes vergroten met meerdere vrouwen,” vertelt professor Buunk. Vrouwen hebben niet zo veel reproductieve voordelen als ze meerdere mannen hebben.”

“Polygamie is toch wel echt een mannenzaak.”

Het komt wel eens voor dat vrouwen meerdere mannen hebben, bijvoorbeeld in een deel van India, maar dan zijn het vaak tijdelijke ‘regelingen’ vanwege een tekort aan vrouwen. “Polygamie is toch wel echt een mannenzaak,” zegt Buunk. “Als een man getrouwd is met een vrouw, en de vrouw raakt op een gegeven moment in de menopauze, kan de man nog meer nakomelingen verwekken door een jongere vrouw erbij te nemen. Zo zie je bijvoorbeeld bij verschillende culturen in Afrika dat de man meerdere vrouwen heeft. Dat is daar heel normaal. Zo heeft de president van Zuid-Afrika ook gewoon meerdere vrouwen.” Mohammed, de profeet van de Islam, keurde polygamie voor mannen ook goed. “Van hem mogen mannen maximaal vier vrouwen hebben, maar niet méér dan vier.” Het mag namelijk niet zo zijn dat veel jongere mannen geen partner kunnen krijgen, omdat die ‘ingepikt’ worden door de oudere mannen, vertelt Buunk.

Vrouwen delen de man
Vrouwen delen in een ‘polygame cultuur’ één man. Vinden ze dat gewoon prima om hun man te delen? “Het is niet zo dat de vrouwen het heel leuk vinden dat ze een man moeten delen. Polygamie veroorzaakt bij vrouwen evengoed vaak jaloezie en rivaliteit. Maar, je kunt als vrouw beter getrouwd zijn met een rijke man dan met een arme man. Een vrouw heeft er namelijk belang bij dat een man haar kan helpen en ondersteunen bij het grootbrengen van de kinderen.” Daarom ben je als vrouw beter af als tweede vrouw van een man die geld heeft, dan als eerste vrouw van een man die niets te makken heeft. “Dat is een reproductief voordeel van de vrouw om genoegen te nemen met een polygame man,” legt Buunk uit.

Monogamie is ontstaan om een bepaalde stabiliteit in de samenleving te creëren. “Als een man niet meer dan één vrouw heeft, heb je een stabielere samenleving,” aldus Buunk.

In onze maatschappij is het verschil tussen arm en rijk niet zo groot. Er zijn genoeg mannen die in staat zijn om financieel bij te dragen aan de opvoeding en het grootbrengen van de kinderen. “Monogamie kan daardoor in Nederland goed functioneren.” Alleen zit monogamie eigenlijk niet in de aard van de man. Het is zelfs in strijd met de oerdriften.

Polygamie in Nederland
Natuurlijk zijn er wel mannen die monogaam willen zijn. “Wat je in onze cultuur veel ziet, is seriële monogamie,” vertelt Buunk. “Eigenlijk is dit ook een vorm van polygamie. Mannen trouwen, maar scheiden vervolgens en willen dan een jongere vrouw trouwen. Sommigen scheiden ook een tweede keer om daarna weer met een jongere vrouw te trouwen.” Polygamie is in bij ons wettelijk niet toegestaan. Maar eigenlijk heeft seriële monogamie hetzelfde patroon als je in polygame culturen ziet, waarbij mannen er gewoon een vrouw bij nemen en hun eerste vrouw blijven onderhouden. In zekere zin hebben wij dus ook in delen een polygaam systeem. Mannen moeten immers na de scheiding hun kinderen uit het huwelijk mede onderhouden.

“Als een vrouw alles ‘inzet’ op één man, en die man heeft een slechte genenmutatie, is de kans groot dat alle kinderen die slechte genenmutatie hebben.”

Vrouwen met meerdere mannen
In West-Afrikaanse en Caribische culturen zie je een patroon van mannen die vaak korte relaties hebben met vrouwen. Uit deze relaties komen kinderen voort, maar de mannen bekommeren zich niet zo om die kinderen. Daarnaast zie je in die culturen vrouwen die kinderen krijgen van meerdere mannen. Ook een niet-monogaam patroon. Een verklaring voor deze niet monogame is dat de vrouwen bij kinderen van meerdere mannen als voordeel hebben dat ze meerdere genetische materialen mengen. “Hierdoor heb je meer kans dat het nageslacht beter bestand is tegen allerlei ziektes en tegenslagen,” vertelt Buunk. “Als je alles ‘inzet’ op één man, en die man heeft een slechte genenmutatie, dan is de kans groot dat al je kinderen dat hebben en daardoor allemaal niet goed bestand zijn tegen een ziekte.” Voor onze westerse, meer welvarende, maatschappij is dat minder relevant. Maar in minder welvarende culturen zijn allerlei bacteriële ziektes een veelvoorkomende doodsoorzaak. Wat risicospreiding kan dan geen kwaad. Voor mannen heeft dit patroon hetzelfde voordeel als bij polygamie: ze krijgen meer nageslacht. Voor zowel mannen als vrouwen kan het dus voordelig zijn om polygaam te zijn.

Partnerselectie
“Doordat mannen meerdere partners zoeken en daardoor meer nageslacht hebben, is de oerdrift bij mannen blijven bestaan in de loop van de evolutie.” Voor mannen is het verwekken van kinderen bij meerdere vrouwen sowieso voordelig: meer kinderen betekent meer nageslacht. Vrouwen kunnen niet ‘onbeperkt’ kinderen krijgen. Voor hun is het daarom belangrijker om juist goede genen te verkrijgen voor hun kinderen. Daarnaast is ook de (financiële) hulp van de man, om kinderen succesvol groot te brengen, een factor die meespeelt. Een vrouw die kiest voor een rijke man en een man die drie keer trouwt en steeds kiest voor jongere vrouwen, is dus eigenlijk heel normaal. Een man heeft niet per se een ‘midlife crisis’ en een vrouw is niet puur uit op het geld van de man. “De keuzes voor succesvolle partners maken we niet bewust,” vertelt Bram Buunk. Seksueel gedrag en partnerkeuze komen voort uit zogenoemde reproductieve strategieën. Deze passen we niet bewust toe, maar we worden aangestuurd door onbewuste factoren. Mannen vallen meer op jongere vrouwen dan vrouwen vallen op jongere mannen. Als een man op een jongere vrouw valt is dat niet omdat ze denken: ‘daar kan ik kinderen mee krijgen’, maar er is een onbewuste voorkeur ontstaan doordat jongere vrouwen vruchtbaarder en langer vruchtbaar zijn dan oudere vrouwen. “Die voorkeur ervaren mannen als ‘gevoel’ en dat gevoel wordt aangestuurd door een evolutionair proces. Zo houden mannen bijvoorbeeld van vrouwen met een slanke taille ten opzichte van de heupen.” Dit waist-hip-ratio is waarschijnlijk een indicatie voor de vruchtbaarheid. Dit betekent niet dat mannen een slanke taille aantrekkelijk vinden, omdat ze ‘weten’ dat dit een teken is van hoge vruchtbaarheid. Ze vinden het onbewust aantrekkelijk.

Vruchtbaarheid

Als vrouwen vruchtbaar zijn komt er meer oestrogeen in het bloed, waardoor vet meer wordt opgeslagen op de heupen, billen en bovenbenen. Bij de overgang komt er minder oestrogeen in het bloed: vrouwen krijgen meer vet op de taille en de waist-hip-ratio verandert waardoor een vrouw ‘zichtbaar’ minder vruchtbaar is.

“Vrouwen vallen juist vaker voor mannen met een hoge status,” vertelt de hoogleraar Evolutionaire Sociale Psychologie. “Niet direct omdat deze beter voor eventuele kinderen kunnen zorgen, maar ze vinden zo’n man – vaak onbewust – interessanter. Daarnaast vallen vrouwen voor goed genetisch materiaal. Goed genetisch materiaal uit zich bijvoorbeeld bij mannen in goed zijn in sport of iets anders. Ook hierbij geldt niet per se dat vrouwen denken ‘dat is goed voor mijn nageslacht’. Wel voelen ze een bepaalde aantrekkingskracht.” Kan dat dan in de toekomst veranderen? Nu Nederland toch al eeuwen een welvarend land is, vrouwen alleen kinderen kunnen grootbrengen, mannen met goed genetisch materiaal niet per se gespierd zijn, ziektes minder gevaarlijk zijn en we door overbevolking wellicht minder voortplantingsdrang krijgen? “Dat kan heel goed. het is nu ook zo dat er jonge vrouwen zijn die nooit kinderen zullen krijgen. Van de hoogopgeleide vrouwen die nu 30 zijn, zal 20-25% nooit kinderen krijgen. “Eerder kregen vrijwel alle vrouwen die vruchtbaar waren kinderen,” vertelt Buunk. “We worden nu nog steeds gestuurd door dezelfde oerdriften die in de loop van de evolutie zijn ontstaan.” Het duurt dus nog wel een hele poos voordat de samenleving van nu invloed heeft op de onbewuste, evolutionaire aantrekkingskracht tot een mogelijke partner. Die evolutionaire aantrekkingskracht tot een partner vermindert dan ook na een poos, want dan wilt je oerdrift een ander. “Na zo’n vier tot vijf jaar wordt de passie in een relatie meestal minder,” vertelt Buunk. “Daar zijn verschillende verklaringen voor,” vervolgt hij. Een verklaring is die van de Amerikaanse bioloog Helen Fisher. Na vier tot vijf jaar hebben kinderen bijvoorbeeld de zorg van beide ouders niet meer echt nodig. Als een kind vier jaar is, wordt hij niet meer gezoogd, kan hij zelf lopen en is hij al wat zelfredzaam. “Het idee is dat de passie daarom afneemt en een andere mogelijke partner opnieuw de passie kan wekken. Het is een bijna onvermijdelijk proces,” aldus Buunk. Maar wat als een stel nog geen kinderen heeft? “Dat maakt niet uit, want die interesse in de partner wordt gestuurd door een onbewust proces.” Gewoon evolutionair bepaald dus. Of je nu wacht met kinderen krijgen of meteen op dag één van de ontmoeting of relatie kinderen verwekt; Na vier tot vijf jaar is de passie meestal verminderd.

Is monogamie een illusie?
Als we worden geleid door oerdriften, het eigenlijk goed is om genetisch materiaal meer te mengen en we hoe dan ook passie voor eenzelfde partner verliezen, is monogamie en volledig trouw zijn dan een illusie? “Ik denk dat het een illusie is om te denken dat je vreemdgaan en buitenechtelijke relaties kunt uitbannen,” zegt Buunk. “Er is nu eenmaal evolutionair gezien een groot voordeel voor mannen om meerdere partners te hebben. Seks hebben met een andere partner is een strategie om je genetisch materiaal te verbreiden.” Voor vrouwen is er ook een evolutionair voordeel om seks te hebben met een andere partner. Bij vogels is dat al aangetoond, vertelt Buunk. “Veel vogels lijken monogaam, omdat ze samen blijven. Maar de vrouwtjes gaan vreemd bij het leven. Hierdoor kunnen zij goed genetisch materiaal verwerven.” Zo zijn er dus ook vrouwen die getrouwd zijn met een lieve, zorgzame man. Maar hun zorgzame man is seksueel niet zo stimulerend. Waarom die niet zo seksueel stimulerend is? “Omdat zijn genetisch materiaal niet zo geweldig is,” zegt Buunk. Je ziet dan vaak dat de vrouw, die met zo’n zorgzame man getrouwd is, vreemdgaat met een man die goed genetisch materiaal heeft, maar zich niet wil binden: een creatieve, sportieve, fysiek sterk en krachtige man. Ik denk dat al deze evolutionair bepaalde neigingen gewoon in de mens zitten en altijd zullen blijven opsteken. Je kunt zelf wel kiezen of je eraan toegeeft of niet. Maar het zal altijd de kop blijven opsteken,” meent Buunk.

“Daarom is het verlangen om met meerdere partners seks te hebben bij mannen sterker ontwikkeld dan bij vrouwen.”

Uit een onderzoek van niet zo lang geleden bleek dat 98% van de getrouwde mannen en 80% van getrouwde vrouwen in de afgelopen maand een fantasie had over seks met een andere partner. “Dat laat wel zien hoe zeer die neigingen in de mensen opgesloten liggen. Die neiging is dus zo sterk dat je die nooit kunt uitbannen.” De neiging lijkt sterker te zijn bij mannen dan bij vrouwen, en mannen geven ook sneller aan zo’n neiging toe dan vrouwen. Waarom? “Een vrouw kan in een leven een bepaald maximum aan kinderen krijgen,” vertelt Buunk. “Komen ze in de menopauze, dan houdt het gewoon op. Zelfs in de jagers- en verzamelaarcultuur kregen vrouwen maar een bepaald aantal kinderen.” Een vrouw is erg belangrijk in de eerste vier tot vijf jaar van een kind: om het kind bijvoorbeeld te zogen. En als een vrouw borstvoeding geeft, is ze ook minder vruchtbaar. Vrouwen kunnen niet zo gemakkelijk het ene na het andere kind op de wereld zetten. “Mannen kunnen daarentegen bij wijze van spreken wel honderd nakomelingen verwekken, als ze maar genoeg vrouwen weten te veroveren. En daar zit het grote verschil in; daardoor is het verlangen om seks te hebben met meerdere vrouwen bij mannen sterker ontwikkeld tijdens de evolutie.”

Bronmateriaal

Interview met Bram Buunk.
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Charles Fettinger (cc via Flickr.com).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd