Het lijkt een eenvoudige vraag: wat voor kleur heeft deze jurk? En toch kunnen mensen het er maar niet over eens worden. De één zegt goud met wit. De ander zegt blauw met zwart. Wat zie jij?
Er wordt online druk over deze foto gediscussieerd. Want welke kleur heeft de jurk die we hier zien? De antwoorden lopen sterk uiteen. Een groot deel van de toeschouwers ziet een jurk die goud met wit gekleurd is. Een kleiner deel ziet een jurk die blauw met zwart is. En weer anderen zien een jurk die blauw met geel gestreept is. Hoe kan dat?
Illusie
Onderzoeker Andrew Metha, verbonden aan de universiteit van Melbourne schept duidelijkheid. Niet over de kleur van de jurk. Maar wel over wat hier nu precies gaande is. “Dit is een geweldige illusie.” En die illusie wordt volgens hem veroorzaakt doordat mensen in hun hoofd, onbewust verschillende aannames over de foto hanteren.
Aanname I
De eerste aanname houdt verband met de belichting. “Werd deze foto gemaakt in de volle zon of bij bewolking of misschien binnen en belicht door kunstlicht? Elk van deze omstandigheden hebben een een ander spectraal profiel.” Ons brein houdt daar rekening mee. Zo heeft een appel die we buiten in de volle zon bekijken dezelfde kleur als dezelfde appel die we even later binnen, onder kunstlicht bestuderen, ook al is de verdeling waarmee lichtdeeltjes op ons netvlies ‘regenen’ in beide situaties heel anders. Ons brein corrigeert de verschillende soorten belichting zo dat we in beide situaties hetzelfde zien. Onderzoekers noemen dat ook wel ‘kleurconstantie’. “Hoe ons brein dat precies doet, is nog altijd onduidelijk,” stelt Metha. Blijkbaar kunnen de hersenen van verschillende mensen bij het zien van deze foto heel andere aannames doen over de belichting en ervoor zorgen dat verschillende mensen heel andere kleuren zien.
Aanname II
De tweede aanname die ons brein doet, heeft te maken met het materiaal waarvan de stof gemaakt is. En dan met name het reflecterende vermogen van de stof. “Sommige materialen zoals satijn of taft glimmen van nature.” Ze reflecteren veel licht. “Andere materialen doen dat veel minder. Hoe we de jurk op deze foto zien is – met name als het gaat om de donkere delen (goud of zwart) afhankelijk van het materiaal waarvan deze jurk in onze optiek gemaakt is. Er is niet genoeg informatie op de foto om daar zeker van te zijn en dus kiezen we onbewust voor een bepaald materiaal. Het resultaat van deze onbewuste aanname heeft grote invloed op de wijze waarop we de kleur van de jurk interpreteren.”
Naast deze aannames kan Metha ook niet uitsluiten dat er wellicht fysieke verschillen zijn tussen mensen die een zwart met blauwe en mensen die een gouden met witte jurk zien. Zo kan het bijvoorbeeld ook te maken hebben met de verhouding tussen fotoreceptoren in het oog.
