De ‘religieuze genderkloof’ ’berust tegenwoordig sterk op persoonlijkheidsverschillen.
De laatste eeuw zijn er in Nederland behoorlijk wat genderkloven gedicht. Maar eentje is er nog springlevend. We hebben het over de ‘religieuze genderkloof’: het feit dat vrouwen religieuzer zijn dan mannen. “In 2015 geloofde 50% van de Nederlandse vrouwen en 37% van de Nederlandse mannen in een God of hogere macht,” vertelt socioloog Joris Kregting, verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen. “Bij regelmatig bidden (ongeveer 1 x per week) liggen de percentages respectievelijk op 32% en 23%. Ook bij andere dimensies van religiositeit zien we genderverschillen.”
Persistent
Die religieuze genderkloof is zeker geen nieuw verschijnsel. “De kloof is persistent, wat inhoudt dat deze er al decennia is (onze gegevens beginnen in 1966) en eerder groter dan kleiner wordt. Er dient wel te worden vermeld dat ook Nederlandse vrouwen ‘seculariseren’ in die zin dat ze minder religieus worden.” Ook is het zeker geen typisch Nederlands verschijnsel. “Een groot onderzoek van het Amerikaanse onderzoeksinstituut Pew in 2016 toonde de kloof aan in 54 ‘van oorsprong’ christelijke landen.”
Het onderzoek van Kregting draait – net als de eerdere studie van het Amerikaanse onderzoeksinstituut Pew – om een van oorsprong christelijk land. Maar zien we de religieuze genderkloof ook terug in landen waar andere religies domineren? “In het joodse Israël of in islamitische landen zijn de kloven veel kleiner of juist tegengesteld aan die in christelijke landen,” vertelt Kregting.
Verklaring
Maar hoe is die persistente en dus ook in het zo feministische Nederland aanwezige religieuze genderkloof te verklaren? Daar heeft Kregting recent onderzoek naar gedaan. En hij ontdekte dat er eigenlijk drie factoren zijn die kunnen verklaren waarom vrouwen religieuzer zijn dan mannen. Het blijkt allereerst te herleiden te zijn naar de slechtere gezondheid van vrouwen, waardoor ze vaker afhankelijk zijn van anderen. “Nederlandse vrouwen kennen iets meer gezondheidsbeperkingen en die afhankelijkheid stimuleert existentiële onzekerheid en daarmee religiositeit.”
Daarnaast speelt ook het feit dat vrouwen plichtsgetrouwer zijn dan mannen: de focus ligt bij vrouwen wat meer op orde en controle en ze houden daarmee makkelijker vast aan wat hen wordt voorgeschreven, ook op het gebied van geloof. Daarnaast lijkt de religieuze genderkloof ook te herleiden te zijn naar grote verschillen in de persoonlijkheid van mannen en vrouwen. Vrouwen zijn bijvoorbeeld vaak wat meer op de medemens gericht en zorgzamer: een houding die past bij geloven. “Mannen zijn daarentegen meer gefocust op leiderschap en onafhankelijkheid en die kenmerken botsen juist met religie (en haar klerikale machtsstructuur en roep om devotie).”
Het onderzoek
Kregting trekt zijn conclusies op basis van onderzoek onder het representatieve LISS-panel. “Van 1.851 Nederlanders in dit panel hebben we heel veel informatie die betrekking heeft op factoren die de religieuze genderkloof kunnen verklaren. Het is volgens ons vrij uitzonderlijk om zulke goede data te hebben, nog steeds met beperkingen hoor, en daarmee proberen we de verklaring van de kloof, ook wel aangeduid als een complexe wetenschappelijke puzzel, een stap verder te brengen.”
De studie geeft dus meer inzicht in wat ervoor zorgt dat vrouwen doorgaans religieuzer zijn dan mannen. Daarnaast kunnen onderzoekers op basis van de resultaten ook voorzichtige conclusies trekken over de toekomst van de religieuze genderkloof. “Aanvankelijk dachten veel wetenschappers dat de kloof kleiner zou gaan worden vooral omdat sociale verklaringen (bijvoorbeeld vrouwen krijgen minder existentiële zekerheid uit werk en inkomen en dit draagt bij aan meer religiositeit ten opzichte van mannen) met modernisering zouden afzwakken. Ons onderzoek toont aan de hedendaagse religieuze genderkloof in belangrijke mate kan worden verklaard door persoonlijkheid en daarmee verwachten we dat de kloof niet 1-2-3 zal worden gedicht.”
