Golfstroom is in 1500 jaar tijd nog nooit zo zwak geweest als nu

Nieuw onderzoek bevestigt dat de ‘transportband van de oceaan’ in de afgelopen eeuw flink verzwakt is.

En dat is een gevolg van de opwarming van de aarde en de daarmee samenhangende smelt van de Groenlandse ijskap. Dat is te lezen in het blad Geophysical Research Letters. Een verdere verzwakking van de golfstroom in de Atlantische Oceaan kan verstrekkende gevolgen hebben voor het klimaat in Europa, maar ook van invloed zijn op de moessonregens in Afrika en Azië.

AMOC
Het nieuwe onderzoek handelt over wat ook wel de ‘transportband van de oceaan’ wordt genoemd, oftewel de Atlantic Meridional Overturning Circulation (korteweg AMOC). Deze stroming in de Atlantische Oceaan brengt warm oppervlaktewater richting het noorden en voert koud water af richting de evenaar. De stroming werd wereldberoemd door de film ‘The Day After Tomorrow‘ waarin deze opeens wegvalt en het klimaat radicaal verandert. Hoewel het onmogelijk wordt geacht dat de AMOC er opeens de brui aan geeft, verwachten veel onderzoekers wel dat deze stroming door toedoen van klimaatverandering verzwakt (zie kader) of geleidelijk aan zelfs helemaal verdwijnt.

Over de AMOC en klimaatverandering
Misschien is de AMOC nog wel het beste te vergelijken met de lopende band in de supermarkt. De oceaanstromingen vervoeren warm water vanuit de tropen naar het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan. Aldaar geeft het water zijn warmte af aan de atmosfeer. Het zorgt ervoor dat de temperaturen in West-Europa net wat aangenamer worden. Door de afgifte van de warmte koelt het water dat de AMOC vanaf de tropen naar het noorden heeft vervoerd af. Het afgekoelde water zakt naar grote diepte en reist vervolgens helemaal naar Antarctica, om via de Golf van Mexico weer in de tropen te belanden. Daar warmt het water weer op, waarna het hele verhaal weer van voor af aan kan beginnen. Maar hoe kan klimaatverandering de AMOC nu verzwakken? Daarvoor moeten we kijken naar het Noordpoolgebied en dan met name Groenland. Door de opwarming van de aarde smelt de Groenlandse ijskap en belandt er meer (zoet) smeltwater in het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan. Dat zoete water mengt zich met het zoute water aan het oppervlak, waardoor dat lichter wordt en minder goed in staat is om te zinken. En zo kan de hele AMOC – in theorie – verzwakken.

Of de AMOC ook daadwerkelijk zwakker wordt door de opwarming van de aarde: daarover zijn wetenschappers verdeeld. Die verdeeldheid ontstaat met name doordat we eigenlijk niet goed weten wat de AMOC in het verleden heeft gedaan en in hoeverre de intensiteit ervan van nature schommelt. “De AMOC speelt een cruciale rol in het reguleren van het wereldwijde klimaat, maar wetenschappers vinden het lastig om betrouwbare indicatoren te vinden die iets zeggen over de intensiteit van de AMOC in het verleden,” legt onderzoeker Benoit Thibodeau uit.

Foraminiferen
Thibodeau en collega’s denken nu echter meer te kunnen zeggen over de intensiteit die de AMOC in het verleden had. Ze richtten zich daarbij op foraminiferen. Dit zijn eencelligen met een uitwendig kalkskelet. En de isotopenverhouding in dat kalkskelet kan gebruikt worden om een inschatting te maken van de temperatuur die het water in de tijd dat deze foraminiferen leefden, had. De onderzoekers verzamelden gefossiliseerde foraminiferen die in Laurentian Channel – voor de kust van Canada – waren opgeboord. In deze wateren komen twee belangrijke stromingen die onderdeel zijn van de AMOC samen en de kracht van die stromingen is van invloed op de temperatuur in het kanaal. Door de foraminiferen te bestuderen, kunnen de onderzoekers achterhalen welke temperatuur het water in dit kanaal in het verleden (bij benadering) had en dus hoe krachtig de stromingen in deze wateren in die tijd waren.

Zwakker
Het onderzoek wijst erop dat de AMOC tijdens de twintigste eeuw enorm is verzwakt. En op dit moment zou de stroming zelfs zwakker zijn dan deze in de afgelopen 1500 jaar ooit is geweest. Het is volgens de onderzoekers – die hun resultaten valideerden door er onder meer klimaat- en oceaanmodellen naast te leggen – allemaal te herleiden naar de opwarming van de aarde en smelt van de Groenlandse ijskap.

Wat ook interessant is, is dat de onderzoekers een aanwijzingen hebben gevonden dat de AMOC ook in de periode tussen 1600 en 1850 iets verzwakte. De genoemde periode wordt ook wel aangeduid als ‘de Kleine IJstijd’, omdat de temperaturen in West-Europa opvallend laag lagen. Deze koude periode is eerder al in verband gebracht met een zwakkere stroming in het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan (waardoor er minder warmte naar Europa werd vervoerd). Het nieuwe onderzoek lijkt die hypothese te onderschrijven.

Meer weten?
Eerder dit jaar verscheen ook al een onderzoek dat erop wees dat de AMOC zwakker wordt en met name de laatste 150 jaar behoorlijk aan kracht heeft ingeboet. Wat dat precies betekent voor de toekomst? Dat is niet helemaal helder; onduidelijk is hoe de AMOC op veranderingen in het klimaat gaat reageren. Daarover kun je hier meer lezen!

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd